H Ακτινολογία σύμμαχος της Ογκολογίας κατά του καρκίνου

Από το 1896, που ο γερμανός καθηγητής Φυσικής Wilhelm Conrad Roentgen έδωσε τη διάλεξη με τίτλο «Ένα νέο είδος ακτίνας» και το πρώτο Νόμπελ Φυσικής το 1901, οι εξελίξεις στην Ακτινολογία έχουν υπάρξει καταιγιστικές.

Σ’ εκείνη την μνημειώδη ομιλία ο Roentgen παρουσίασε για πρώτη φορά την Ακτινογραφία, δηλαδή την χρήση των ακτίνων Χ στην απεικόνιση. Στους μήνες που ακολούθησαν αναπτύχθηκαν τα πρώτα διαγνωστικά μηχανήματα με ακτίνες Χ και μέσα σε τρία χρόνια η Ακτινοθεραπεία άρχισε να χρησιμοποιείται στη θεραπεία του καρκίνου. Το επίτευγμα αυτό χάρισε στον Roentgen το Νόμπελ Φυσικής το 1901.

Τις δεκαετίες που ακολούθησαν επιτεύχθηκαν και άλλες καινοτομίες, όπως η ανάπτυξη της λειτουργικής απεικόνισης, οι υπέρηχοι και οι απεικονιστικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Μαγνητική Τομογραφία (MRI). Ωστόσο, ιστορικά ξεχωρίζει η σκιαγραφική ουσία που αναπτύχθηκε αποκλειστικά για την εξέταση του ήπατος και έδωσε το έναυσμα ώστε η Ακτινολογία να αποτελέσει τον «σύμμαχο» των γιατρών στην βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος, εδικά στην Ογκολογία.

Ο καθηγητής Ελμαρ Μ. Μερκλ, MD, επικεφαλής Ακτινολογίας και Πυρηνικής Ιατρικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βασιλείας (Ελβετία) και μέλος ευρωπαϊκών και αμερικανικών επιστημονικών εταιρειών, σε διάλεξη που έδωσε στο Βερολίνο, στο πλαίσιο του Annual Pharmaceuticals Media Day που διοργάνωσε η Bayer εξήγησε ότι «η Ακτινολογία παίζει καίριο ρόλο από τη διάγνωση μέχρι και τη θεραπεία και συνεχίζει να είναι ο καλύτερος σύμμαχος των Ακτινολόγων και των Παθολόγων, ενισχύοντας την διαγνωστική προσπάθεια για καλύτερη υγεία».

Σε περίοδο οικονομικής ύφεσης που βιώνουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες με συνέπεια την περικοπή δαπανών για την Υγεία, η Ακτινολογία σύμφωνα με τον Δρ Μερκλ, αποδεικνύεται σημαντική στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των ιατρικών υπηρεσιών και την υποστήριξη του έργου των γιατρών, εδικά στην διαχείριση των ασθενών με καρκίνο, συντελώντας τελικά στην αποφυγή πολυδάπανων θεραπειών.

«Όταν ο Ακτινολόγος αποτελεί μέλος της ιατρικής ομάδας που χειρίζεται τον ογκολογικό ασθενή, μπορεί να βοηθήσει τις άλλες ιατρικές ειδικότητες να καθορίσουν ποιες είναι οι κατάλληλες ακτινολογικές παρεμβάσεις, να προχωρήσουν στην διενέργεια ακτινολογικών διαδικασιών και τελικά να ερμηνεύσουν με ακρίβεια τα αποτελέσματα των ακτινολογικών εξετάσεων. Δημιουργώντας μια “γέφυρα” μεταξύ πρωτοπαθούς και δευτεροπαθούς φροντίδας, οι ακτινολόγοι βοηθούν να διασφαλιστεί η αποτελεσματική και κατάλληλη φροντίδα και τους ασθενείς να αποφύγουν επεμβατικές και μη αναγκαίες διαδικασίες», εξήγησε ο Δρ Μερκλ.

Πάντως, παρά την ζωτική συνεισφορά της Ακτινολογίας στην βελτίωση του εκάστοτε θεραπευτικού αποτελέσματος, αλγεινή εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι πολλοί ασθενείς γνωρίζουν ελάχιστα ή και καθόλου τον ρόλο του Ακτινολόγου. Ενώ κάθε χρόνο πραγματοποιούνται, παγκοσμίως, πάνω από 110 εκατομμύρια μαγνητικές και αξονικές τομογραφίες, μελέτη που παρουσιάστηκε το 2012 στο ετήσιο συνέδριο της Ακτινολογικής Εταιρείας Βορείου Αμερικής έδειξε ότι, μόλις το 53,5% των ασθενών που είχε υποβληθεί σε τομογραφία γνώριζε ότι οι Ακτινολόγοι είναι γιατροί. Επίσης, το 64% παραδέχθηκε ότι γνώριζε ελάχιστα ή και τίποτα για το έργο των Ακτινολόγων, παρά το γεγονός ότι σχεδόν το 83% δήλωσαν ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουν ποιος θα αξιολογήσει τα αποτελέσματα των απεικονιστικών τους εξετάσεων.

Ακτινολόγος: Ο γιατρός του γιατρού

Σύμφωνα όμως με τον Ελμαρ Μ. Μερκλ, οι σύγχρονοι ακτινολόγοι λειτουργούν ουσιαστικά σαν τους «γιατρούς των γιατρών» καθώς αποτελούν το διαγνωστικό μέσο στο οποίο επαφίενται όλες οι άλλες ιατρικές ειδικότητες όταν αναζητούν απαντήσεις που θα σώσουν τη ζωή των ασθενών τους. «Είναι τα “μάτια” και τα “αφτιά” της Ιατρικής, δίνοντας σε γιατρούς και ασθενείς σαφείς απαντήσεις. Αποτελούν την πύλη εισόδου του ασθενή στο σύστημα φροντίδας υγείας, καθώς η Ακτινολογία επιτρέπει την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου, παράμετρος ουσιαστική για την επιλογή της σωστής θεραπείας, την αξιολόγηση της θεραπευτικής ανταπόκρισης και την πρόβλεψη της πιθανότητας υποτροπής της νόσου», εξήγησε ο επικεφαλής Ακτινολογίας και Πυρηνικής Ιατρικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βασιλείας.

Πέρα από τη διάγνωση

Προς επίρρωση των λόγων του ο Δρ Μερκλ, ανέφερε την συμβολή της Ακτινολογίας στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, του Νο1 γυναικολογικού καρκίνου και αιτία καρκινικού θανάτου, παγκοσμίως. «Οι τακτικοί έλεγχοι είναι καθοριστικοί στον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου, σε στάδιο που είναι εύκολο να αντιμετωπιστούν. Για τις γυναίκες υψηλού κινδύνου η MRI μαστού συχνά συστήνεται παράλληλα με τη μαστογραφία καθώς επιτυγχάνει την ακριβή ανίχνευση και των πλέον μικρών αλλοιώσεων. Μπορείς επίσης να διακρίνει μια καλοήθη από μια κακοήθη αλλοίωση. Η MRI μαστού έχει βελτιώσει και την σταδιοποίηση του καρκίνου του μαστού, ενώ μπορεί να βοηθήσει τον χειρουργό να επιλέξει μεταξύ ογκεκτομής και ολικής μαστεκτομής», υπενθύμισε.

Και φυσικά ο ρόλος της Ακτινολογίας στον καρκίνο δεν σταματά στη διάγνωση. Συμβάλλει στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας και στην πρόγνωση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Ανάλογα με τον υποτύπο της νόσου, οι απεικονιστικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται βελτιώνουν την απεικόνιση των ιστών και των οργάνων-στόχων. Για παράδειγμα, στον καρκίνο του ήπατος η ανίχνευση των μεταστάσεων είναι ζωτικής σημασίας καθώς απ’ αυτό εξαρτάται αν ο ασθενής είναι κατάλληλος για χειρουργική αντιμετώπιση. Η χρήση εξειδικευμένων σκιαγραφικών στην MRI ήπατος έχουν βελτιώσει την ανίχνευση μικρών αλλοιώσεων, ενώ η συνδυαστική χρήση της με Αξονική Τομογραφία βοηθά τους ακτινολόγους να διακρίνουν τους καλοήθεις από τους κακοήθεις όγκους.

«Η Ακτινολογία συνεχίζει να είναι καθοριστική και στην αξιολόγηση της ανταπόκρισης του ασθενούς στη θεραπεία. Κατά την χημειοθεραπεία, οι επαναλαμβανόμενες απεικονίσεις του οργάνου-στόχου βοηθούν τον γιατρό να κρίνει ποια θεραπεία πρέπει να χρησιμοποιεί κάθε φορά. Για παράδειγμα, στους ασθενείς με καρκίνο του νεφρού η Αξονική Τομογραφία βοηθά στον υπολογισμό του μεγέθους του όγκου, στη μείωση που έχει επιτευχθεί μετά από μια επιτυχημένη αγωγή και στον καθορισμό των επόμενων βημάτων της ιατρικής ομάδας», υπογράμμισε ο Δρ Μερκλ.

Και κατέληξε λέγοντας ότι, η Ακτινολογία συνεχίζει να «συντροφεύει» τον ογκολογικό ασθενή και μετά το τέλος της αγωγής του καθώς αποτελεί βασικό εργαλείο τακτικού ελέγχου της κλινικής του εικόνας με απώτερο στόχο την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση τυχόν υποτροπών.

Απαντώντας σε ερώτηση του in.gr ο Δρ Ελμαρ Μ. Μερκλ για την χρήση λογισμικών συστημάτων στην τεχνητής νοημοσύνης στην Ακτινολογία, εξήγησε ότι «ναι μεν μπορούν πράγματι τέτοια λογισμικά να μας γλιτώσουν χρόνο στην κατηγοριοποίηση του τεράστιου όγκου δεδομένων, λειτουργώντας ως “βιβλιοθηκονόμοι”, ωστόσο, την ανθρώπινη εμπειρία και κρίση δεν έχουν καταφέρει ακόμα να την αντικαταστήσουν. Ενδεχομένως αυτό να συμβεί στο απώτερο μέλλον αλλά και πάλι ο άνθρωπος θα είναι αυτός που θα “εκπαιδεύει” τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης».

Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr