Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης: Μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί

Υπεύθυνη για τις τρεις κύριες αιτίες καρδιαγγειακού θανάτου, παγκοσμίως, είναι η θρόμβωση. Και παρά το γεγονός ότι μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί, μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει της απαιτούμενης προσοχής, τόσο από την Πολιτεία, όσο και από τους επιστήμονες. Η Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης (13 Οκτωβρίου) έχει λοιπόν σαν στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση κοινού και ειδικών μέσω ποικιλίας δραστηριοτήτων.

Με αφορμή την φετινή παγκόσμια ημέρα, το Ινστιτούτο Μελέτης και Εκπαίδευσης στη Θρόμβωση και την Αντιθρομβωτική Αγωγή (Ι.Μ.Ε.Θ.Α.), η Ελληνική Εταιρεία Αγγειακής και Ενδαγγειακής Χειρουργικής και 13 ακόμη επιστημονικές εταιρείες που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση της θρόμβωσης, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αναδείξουν την επείγουσα ανάγκη για ενημέρωση και την ανάπτυξη πολύπλευρης δράσης για την καταπολέμηση της νόσου.

«Θρόμβωση είναι ο σχηματισμός ενός θρόμβου αίματος μέσα σε ένα αγγείο (αρτηρία ή φλέβα) με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση ή πλήρη διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος στο αγγείο αυτό. Στη θρμβωση, οφείλονται κυρίως οι τρεις πρώτες καρδιαγγειακές αιτίες θανάτου παγκοσμίως: το οξύ καρδιακό έμφραγμα, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος (ΦΘΝ). Συνεπώς, η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της θρόμβωσης θα οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από θρόμβωση και στη σημαντική ελάττωση των συνολικών ποσοστών θνησιμότητας αλλά και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής παγκοσμίως», επισημαίνει ο πρόεδρος τουΙ.Μ.Ε.Θ.Α., Αλέξανδρος Τσελέπης, καθηγητής Βιοχημείας – Κλινικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Τρεις βασικοί άξονες διαταραχών προκαλούν τη θρόμβωση όπως τους περιέγραψε πρώτος ο Rudolf Virchow (1821-1902) το 1864:
1. Η βλάβη του ενδοθηλίου (τραυματισμός, επέμβαση, καθετήρες στην φλέβα, φλεβικές παθήσεις όπως οι κιρσοί, βλάβη των φλεβικών βαλβίδων),
2. Η υπερπηκτικότης (κακοήθεια, φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, κύηση και λοχεία, σήψις, αντισυλληπτικά, θρομβοφιλία),
3. Κυκλοφορική στάσις (αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια, ακινησία λόγω νόσου -επεμβάσεως- εγκεφαλικού επεισοδίου, κιρσοί του κάτω άκρου, απόφραξη φλεβών λόγω όγκου -παχυσαρκίας- εγκυμοσύνης).

Η συνεχώς αυξανόμενη επίπτωση της καρδιαγγειακής νόσου, παγκοσμίως, έχει οδηγήσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να θέσει μεταξύ των βασικών στόχων του τη σημαντική μείωση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, θα πρέπει να μειωθούν σημαντικά τα περιστατικά θρόμβωσης, γεγονός που μπορεί να γίνει με συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού (ιδιαίτερα των ατόμων που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου), της ιατρικής κοινότητας και των αρχών ως προς την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της θρόμβωσης.

«Η Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε αυτόν τον σημαντικό στόχο. Με τον τρόπο αυτό, ελπίζουμε να συμβάλουμε στη μείωση του αριθμού των αδιάγνωστων περιπτώσεων, να αυξήσουμε τις πιθανότητες εφαρμογής τεκμηριωμένων μέτρων πρόληψης της θρόμβωσης και να ενθαρρύνουμε τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης να εξασφαλίσουν τις βέλτιστες πρακτικές για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της θρόμβωσης», καταλήγει ο κ. Τσελέπης.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι για την αντιμετώπιση της θρόμβωσης είναι διαθέσιμα σήμερα στην ιατρική κοινότητα αποτελεσματικά φάρμακα (αντιαιμοπεταλιακά και αντιπηκτικά), η χρήση των οποίων απαιτεί πολύ καλή γνώση των ενδείξεων και των παρενεργειών τους από τους θεράποντες ιατρούς, οι οποίοι θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν και ακολουθούν τις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστημονικών εταιρειών.

Φλεβική θρομβοεμβολική νόσος
Κάθε χρόνο, στην Ευρώπη, 650.000 ασθενείς πάσχουν από φλεβική θρόμβωση και 430.000 από πνευμονική εμβολή, ενώ κάθε χρόνο πεθαίνουν 500.000 ευρωπαίοι και 50.000 έλληνες. Ο αριθμός αυτός είναι υπερδιπλάσιος του ετήσιου αριθμού θανάτων που προκαλούν αθροιστικά ο καρκίνος του μαστού (86.831), ο καρκίνος του προστάτη (63.636), τα τροχαία ατυχήματα (53.599) και το AIDS (5.860).

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι, πολλοί ασθενείς που κινδυνεύουν από Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσο δεν λαμβάνουν θρομβοπροφύλαξη (η οποία γίνεται με χορήγηση των κατάλληλων αντιθρομβωτικών φαρμάκων, με εφαρμογή ελαστικών καλτσών και με υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής), ενώ σε πολλούς άλλους δεν υπάρχει καν η υποψία ότι μπορεί να πάσχουν από φλεβική θρόμβωση.

Επιπλέον, η Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσος αποτελεί συχνή και ύπουλη αιτία θανάτου στους νοσηλευόμενους κυρίως ασθενείς, η οποία όμως μπορεί να προληφθεί σε μεγάλο ποσοστό. Η εφαρμογή κατάλληλης θρομβοπροφύλαξης μπορεί να σώσει χιλιάδες ζωές και να προλάβει σε πολλούς ασθενείς τις επώδυνες επιπλοκές της.

«Η πήξη του αίματος είναι μία φυσιολογική και απαραίτητη λειτουργία. Αυτή επιτελείται στο εσωτερικό τοίχωμα των αγγείων το λεγόμενο ενδοθήλιο, ένα πολύ βασικό εργοστάσιο του οργανισμού, με την επίδραση διαφόρων πηκτικών παραγόντων και επί των αιμοπεταλίων. Το ενδοθήλιο έχει πηκτικές και συγχρόνως αντιπηκτικές και ινωδολυτικές ιδιότητες σε ισορροπία. Η υπεροχή του ενός ή του άλλου μετά επίδραση των παραγόντων κινδύνου προκαλεί θρόμβωση και το αντίθετο τη λύση», εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αγγειακής και Ενδαγγειακής Χειρουργικής, Κωνσταντίνος Κατσένης, αναπληρωτής καθηγητής Αγγειοχειρουργικής και υπεύθυνος της Αγγειοχειρουργικής Μονάδας του ΠΓΝΑ «Αρεταίειο».

Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση είναι μία ύπουλη νόσο, τα συμπτώματα της οποίας είναι πολλές φορές ανύπαρκτα ή βωβά και κυρίως μη ειδικά ενώ πολύ συχνά εκδηλώνεται με την κύρια επιπλοκή της: την πνευμονική εμβολή. Τα συμπτώματα της όταν υπάρχουν είναι πόνος, ερυθρότητα, ευαισθησία και οίδημα στα κάτω άκρα.

Παρά τις αλματώδεις γνώσεις και την έρευνα επί της θρόμβωσης η συχνότητα της νόσου αυξάνεται, διότι, αυξάνεται ο επιρρεπής πληθυσμός (ηλικία), αυξάνονται οι επιβαρυντικοί παράγοντες, οι γιατροί δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι διότι δεν πιστεύουν ότι μπορεί να συμβεί στον δικό τους ασθενή ή φοβούνται την αιμορραγία από τα φάρμακα και δεν θέλουν να επιβαρύνουν τους ασθενείς οικονομικά ή να τους ταλαιπωρήσουν.

Αυτό οδηγεί σε υποεκτίμηση της νόσου η οποία ενισχύεται από το γεγονός ότι, η θρόμβωση εκδηλώνεται ως πνευμονική εμβολή ή προκαλείται εκ των υστέρων (π.χ. ημέρες μετά την έξοδο από το νοσοκομείο χειρουργημένου ασθενούς), αλλά και στην πολιτική αδράνεια να θεσμοθετήσουν ηλεκτρονικά πρωτόκολλα πρόληψης.

Τέλος, μη διαγνωσθείσες θρομβώσεις ή ανεπαρκώς θεραπευμένες οδηγούν σε δύο καταστροφικές επιπλοκές την υποτροπή και πνευμονική εμβολή και το μεταθρομβωτικό φλεβικό σύνδρομο με τα χαρακτηριστικά πρησμένα-καφέ άκρα με κορωνίδα τα άτονα φλεβικά έλκη. Έτσι διαμορφώνεται ένας νέος ιατρικός όρος η Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσος (ΦΘΝ) όπου περιλαμβάνεται η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή, μία δυνητικά απειλητική κατάσταση για τη ζωή του ασθενούς, με σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα, η οποία αποτελεί την τρίτη αιτία καρδιαγγειακών θανάτων παγκόσμια και χρειάζεται άμεση ιατρική αντιμετώπιση.

Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου
Δεδομένα από την πανελλήνια μελέτη HELIOS που διεξήχθη από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία έδειξαν ότι στη χώρα μας συμβαίνουν 20.000 νέα εμφράγματα το χρόνο. Η πλειονότητα των εμφραγμάτων σε ηλικία κάτω των 60 ετών συμβαίνει σε καπνιστές.

«Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, είναι η απόφραξη μιας στεφανιαίας αρτηρίας που τροφοδοτεί με αίμα την καρδιά εξαιτίας ενός θρόμβου αίματος. Οι θρόμβοι σχηματίζονται μέσα στις στεφανιαίες αρτηρίες λόγω ρήξης μιας προϋπάρχουσας αθηρωματικής πλάκας, η οποία δημιουργείται με τα σταδιακή συσσώρευση λιπιδίων, τα οποία επικάθονται στα τοιχώματα της αρτηρίας. Η συσσώρευση λιπιδίων είναι μια διαδικασία που διαρκεί χρόνια και ονομάζεται αθηροσκλήρωση», εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, Στέφανος Φούσας, επίκουρος καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Τα συμπτώματα του οξέως εμφράγματος του μυοκαρδίου είναι αίσθηση πίεσης ή σφιξίματος στο στήθος, πόνοι στο στήθος, οι οποίοι μπορεί να διαχέονται στον ώμο, το χέρι, το λαιμό, ή και το σαγόνι, ξαφνικός πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα με συνοδούς εμέτους πολλές φορές, εφίδρωση, δυσχέρεια στην αναπνοή, ακανόνιστος χτύπος καρδιάς (αρρυθμία) που συμβαίνει για πρώτη φορά.

Αναμφίβολα ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του εμφράγματος είναι η πρόληψη και συγκεκριμένα η αποφυγή ή η αποτελεσματική αντιμετώπισης όλων των προδιαθεσιακών παραγόντων εκτός της κληρονομικότητας, του φύλου και της ηλικίας, που προφανώς δεν μπορούν να τροποποιηθούν. Όταν παρόλα αυτά εκδηλωθεί έμφραγμα πρέπει να αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα.

Κολπική μαρμαρυγή
«Στη χώρα μας σήμερα υπολογίζουμε ότι υπάρχουν περισσότερα από 200.000 άτομα με κολπική μαρμαρυγή, τη συχνότερη και σημαντικότερη αρρυθμία στο δυτικό κόσμο. Είναι επίσης η συχνότερη αιτία νοσηλείας κι ένα από τα σημαντικότερα αίτια για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, επισημαίνει ο Γιώργος Ανδρικόπουλος, διευθυντης της Καρδιολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν» και αντιπρόεδρο του Ι.Μ.Ε.Θ.Α..

«Παρόλο που δεν υπάρχουν ακριβή επιδημιολογικά δεδομένα η συχνότητα της κολπικής μαρμαρυγής σε άτομα μέχρι την ηλικία των πενήντα ετών εκτιμάται ότι φτάνει περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού. Από κει και πέρα, όσο περνούν οι δεκαετίες τόσο αυξάνεται η συχνότητά της και υπολογίζουμε ότι σε ανθρώπους άνω των 80 ετών παρατηρείται σε ποσοστό που υπερβαίνει το 10%», συμπληρώνει ο κ. Ανδρικόπουλος.

Η κολπική μαρμαρυγή διπλασιάζει έως τετραπλασιάζει την πιθανότητα κάποιου έναντι των συνομηλίκων του να υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτό συμβαίνει γιατί εξαιτίας του γεγονότος ότι, η καρδιά δε δουλεύει με συγχρονισμένο τρόπο, μπορεί να δημιουργηθούν μέσα στις καρδιακές κοιλότητες, ιδιαίτερα στον αριστερό κόλπο της καρδιάς θρόμβοι αίματος που κάποια στιγμή μπορεί να αποσπαστούν από το τοίχωμα του αριστερού κόλπου, που είναι προσκολλημένοι και να μπουν στη γενική κυκλοφορία και να προκαλέσουν εμβολικό επεισόδιο στον εγκέφαλο, δηλαδή εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα εγκεφαλικά επεισόδια λόγω της κολπικής μαρμαρυγής είναι ιδιαίτερα σοβαρά και καταλείπουν αναπηρία σε ποσοστό που φτάνει το 50%.

Βασικό στοιχείο στη θεραπευτική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής είναι ο έλεγχος της καρδιακής συχνότητας. Επιπλέον, η θεραπεία θα πρέπει να αποσκοπεί στη μη επανάληψη του επεισοδίου, με την προληπτική χορήγηση φαρμάκων. Τέλος σε ανθρώπους με κολπική μαρμαρυγή μόνιμη ή υποτροπιάζουσα είναι πολύ σημαντικό να χορηγούνται αντιπηκτικά ώστε να προληφθεί ένα πιθανό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Στοιχεία πρόσφατων επιδημιολογικών μελετών στη χώρα μας δείχνουν ότι παρά τη σημαντική πρόοδο των τελευταίων ετών, οπότε εισήλθαν σε χρήση τα νεότερα από του στόματος αντιπηκτικά, ένα μεγάλο μέρος των ασθενών δεν λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή ή λαμβάνει λάθος αγωγή. Πάντως τα ίδια δεδομένα δείχνουν ότι, ο απόλυτος αριθμός των ασθενών υπό αντιπηκτική αγωγή έχει σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία 5 χρόνια.

Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι ένα ακόμα επικίνδυνο αποτέλεσμα της θρόμβωσης, η οποία θα μπορούσε να προληφθεί με τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα και τη δόκιμη αντιθρομβωτική αγωγή όπου χρειάζεται.

Τα σημαντικότερα προειδοποιητικά σημεία και συμπτώματα ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου μπορεί να είναι: μούδιασμα, αδυναμία στα χέρια ή στα πόδια, δυσκολία στην ομιλία και στο περπάτημα (αστάθεια βάδισης), ίλιγγος και ζάλη, ελάττωση της όρασης ή διπλωπία, πονοκέφαλος και εμετός.

Η πιο συνηθισμένη μορφή του είναι το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Προκαλείται, όταν η ροή του αίματος σ’ ένα τμήμα του εγκεφάλου διακοπεί, εξαιτίας της απόφραξης ενός αγγείου από ένα θρόμβο αίματος. Στη χώρα μας συμβαίνουν κάθε χρόνο 30.000 νέα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να ελέγχουμε τους προσωπικούς μας «παράγοντες κινδύνου»: αρτηριακή πίεση, σάκχαρο, χοληστερόλη, να κάνουμε τους απαραίτητους προληπτικούς ελέγχους, να αναφέρουμε άμεσα στον γιατρό μας τυχόν αύξηση καρδιακών παλμών ή καρδιακή αρρυθμία, κάνουμε σωστή διατροφή και να ασκούμαστε, να μειώσουμε στο ελάχιστο την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνουμε, να διακόψουμε το κάπνισμα και να αποφεύγουμε το παθητικό κάπνισμα, να παραμείνουμε σε ιατρική παρακολούθηση και να συμμορφωνόμαστε με τις ιατρικές οδηγίες, σε περίπτωση που έχει προηγηθεί εγκεφαλικό επεισόδιο.

health.in.gr