Κ. Χατζημουρατίδης: Καθοριστική η σχέση γιατρού-ασθενή στον καρκίνο προστάτη

Τα τελευταία χρόνια, ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί πηγή ανησυχίας για τον ανδρικό πληθυσμό. Ο Κωνσταντίνος Χατζημουρατίδης*, Αναπληρωτής Καθηγητής Ουρολογίας μας αναλύει τη σημασία της καλής συνεργασίας γιατρού και ασθενή για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη.

Κύριε καθηγητά, θα συμφωνήσετε φαντάζομαι ότι, ο καρκίνος του προστάτη είναι η συχνότερη νεοπλασία στον άνδρα. Στην Ελλάδα είναι όντως μια συχνή νεοπλασία και ποιες ηλικίες αφορά κυρίως;

Ο καρκίνος του προστάτη είναι πράγματι η συχνότερη κακοήθης νεοπλασία στον άντρα. Υπολογίζεται ότι αφορά περισσότερα από 200 περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ αποτελεί μια από τις συχνότερες αιτίες θανάτου από καρκίνο και στην Ελλάδα (περίπου 30 θάνατοι ανά 100.000 πληθυσμού). Η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη σπάνια αφορά άντρες νεώτερους των 50 ετών (λιγότερο από 0,1% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του προστάτη). Η συχνότητα του αυξάνει με την ηλικία, με τη μεγαλύτερη επίπτωση να καταγράφεται μεταξύ 70 και 80 ετών. Χαρακτηριστικά, το 85% των περιπτώσεων καρκίνου του προστάτη αφορά άντρες άνω των 65 ετών.

Υπάρχουν άλλες παθήσεις που συχνά το κοινό μπερδεύει λανθασμένα με τον καρκίνο του προστάτη; Και πως μπορεί ο άνδρας να διακρίνει τα συμπτώματα εκείνα που μπορεί να σηματοδοτούν καρκίνο;

Πολλές φορές γίνεται σύγχυση με την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, ένα από τα συχνότερα νοσήματα στην τρίτη ηλικία. Στο γεγονός αυτό συμβάλλει και η έλλειψη τυπικών συμπτωμάτων. Οι ασθενείς είναι πολλές φορές τελείως ασυμπτωματικοί, στα αρχικά στάδια. Μπορεί να υπάρχουν δυσουρικά συμπτώματα ως αποτέλεσμα της διόγκωσης του προστάτη. Μπορεί επίσης να υπάρχει αιματουρία που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση. Σε προχωρημένα στάδια υπάρχουν συμπτώματα απόφραξης του ουροποιητικού που μπορεί να φτάσουν στην επίσχεση των ούρων ή στην απόφραξη των ουρητήρων και στη νεφρική ανεπάρκεια. Συχνά ο όγκος γίνεται αντιληπτός από τις μεταστάσεις και κυρίως με την εμφάνιση οστικού πόνου ή και παθολογικών καταγμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις σήμερα, η διάγνωση γίνεται από τη διερεύνηση αυξημένης τιμής του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA,) μιας εξέτασης του αίματος.

Γενικά, θα λέγατε ότι ο Έλληνας στερείται παιδείας ως προς την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη; Από την κλινική σας εμπειρία πόσο συνεργάσιμος είναι ως προς τον κλινικο-εργαστηριακό έλεγχο και τις θεραπευτικές λύσεις που του προτείνονται για τη θεραπεία του καρκίνου;

Δε νομίζω ότι οι Έλληνες ασθενείς στερούνται παιδείας σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη. Αντίθετα, στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει αυξημένη επαγρύπνηση και ο προληπτικός έλεγχος με τη δακτυλική εξέταση και την εξέταση του PSA γίνεται τακτικά. Επιπλέον, οι περισσότεροι ιατροί άλλων ειδικοτήτων είναι καλά ενημερωμένοι και συνιστούν τον προληπτικό έλεγχο στους ασθενείς τους. Όσον αφορά τις θεραπευτικές επιλογές, αυτές είναι πολλές και πολλές φορές δημιουργούν σύγχυση στους ασθενείς. Οι σύγχρονες πηγές πληροφόρησης, κυρίως, μέσω της χρήσης του διαδικτύου, δίνουν πολλές πληροφορίες οπότε οι περισσότεροι ασθενείς είναι ήδη ενημερωμένοι όταν αναζητούν την καλύτερη θεραπευτική λύση. Ο ρόλος του ειδικού Ουρολόγου είναι να αναλύσει και να εξηγήσει με απλά λόγια όλες τις επιλογές αυτές με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους έτσι ώστε, από κοινού με τον ασθενή, να επιλέξουν την καλύτερη λύση για το συγκεκριμένο ασθενή.

Εσείς, πως καθορίζετε πότε πρέπει να ξεκινήσει η θεραπευτική αγωγή και ποια είναι η βέλτιστη λύση για έκαστο ασθενή;Ποιες παράμετροιπαίζουν καίριο ρόλο στην απόφασητου θεράπονταιατρού;

Αρχικά πρέπει να διακρίνουμε δύο διαφορετικές καταστάσεις. Η πρώτη περίπτωση αφορά τον εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη (δηλαδή αυτόν που περιορίζεται μέσα στον προστάτη και δεν έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα ή λεμφαδένες). Οι θεραπευτικές επιλογές αφορούν τη χειρουργική αφαίρεση με την πραγματοποίηση της ριζικής προστατεκτομής (με ανοικτή, λαπαροσκοπική ή ρομποτική μέθοδο), την εξωτερική ακτινοθεραπεία και τη βραχυθεραπεία (εμφύτευση ραδιενεργών «σπόρων» στον προστάτη). Όλες οι μέθοδοι αυτές έχουν πολύ καλά αποτελέσματα και αποτελούν διεθνώς καταξιωμένες θεραπευτικές λύσεις. Είναι πραγματικά δύσκολο στις περισσότερες περιπτώσεις να επιλεγεί η καλύτερη μέθοδος καθώς οι διαφορές μεταξύ τους είναι περιορισμένες. Τα συνυπάρχοντα νοσήματα και η ηλικία του ασθενή είναι συνήθως οι κυριότεροι παράμετροι επιλογής της θεραπείας. Για παράδειγμα, ένας ασθενής σε ηλικία μεγαλύτερη από 75 έτη και/ή με σοβαρά καρδιοαναπνευστικά νοσήματα δεν είναι απαραίτητο να χειρουργηθεί. Όπως ανέφερα, η επιλογή πρέπει να γίνεται από κοινού με τον ασθενή. Οι χειρουργικές μέθοδοι συνοδεύονται από υψηλότερα ποσοστά ακράτειας ούρων και σεξουαλικής δυσλειτουργίας, ενώ οι ακτινοθεραπευτικές μέθοδοι από μεγαλύτερα ποσοστά προβλημάτων από το έντερο καθώς και ερεθιστικών συμπτωμάτων από την κύστη, όπως είναι η συχνουρία και η έντονη επιθυμία για ούρηση. Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η λαπαροσκοπική και η ρομποτική ριζική προστατεκτομή πλεονεκτούν της ανοικτής μεθόδου όσον αφορά τη νοσηλεία, την απώλεια αίματος και τη γρηγορότερη ανάρρωση αλλά είναι ισοδύναμες όσον αφορά το ογκολογικό αποτέλεσμα (δηλαδή την επιβίωση του ασθενή και την πιθανότητα υποτροπής της νόσου) και τις επιπλοκές της ακράτειας και της σεξουαλικής δυσλειτουργίας.
Η δεύτερη περίπτωση αφορά την υποτροπή μετά κάποια από τις προηγούμενες θεραπευτικές πράξεις και τον μεταστατικό καρκίνο σε άλλα όργανα. Εδώ η παρέμβαση πρέπει να είναι άμεση και βασίζεται, ανάλογα με την περίπτωση, στη χορήγηση αντιανδρογόνων φαρμάκων ή χημειοθεραπείας. Πρέπει να τονίσουμε ότι σήμερα υπάρχουν πολλές νέες φαρμακευτικές θεραπείες που πραγματικά μπορούν να βοηθήσουν με πολύ καλά αποτελέσματα τόσο στην επιβίωση όσο και στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Οι νεώτερες ορμονικές θεραπείες αφορούν την αμπιρατερόνη και την ενζαλουταμίδη, ενώ στο τομέα της χημειοθεραπείας την καμπαζιταξέλη. Όλες αυτές οι θεραπείες είναι διαθέσιμες και εφαρμόζονται στην Ελλάδα σήμερα.

Πόσο καλή συμμόρφωση έχει ο ασθενής με καρκίνο του προστάτη στην θεραπεία που υποβάλλεται; Γιατί συνήθως, ο έλληνας γενικώς είναι «ανυπότακτος» και αμελής ακόμη και σε τόσο σοβαρά ζητήματα όπως ο καρκίνος.

Η συμμόρφωση του Έλληνα ασθενή είναι γενικά πολύ καλή παρά την πεποίθηση ότι είναι ανυπότακτος. Η σωστή ενημέρωση του για την ανάγκη συνεχούς παρακολούθησης είναι ο ακρογωνιαίος λίθος. Καθοριστικής σημασίας είναι η εφαρμογή από τους ιατρούς των απαραίτητων θεραπευτικών πρωτοκόλλων αλλά και πρωτοκόλλων παρακολούθησης. Αν αυτά δεν τηρηθούν, τότε οι ασθενείς μπορεί να αμελήσουν την παρακολούθηση τους με προφανή αρνητικά αποτελέσματα.

Ποιες είναι εκείνες οι προϋποθέσεις πουπρέπει να πληρούνται κάθε φορά, ώστεναυπάρχει άριστη συνεργασίαγιατρού-ασθενήκαιοιπιθανότητες επιτυχούς θεραπείας του καρκίνου;

Η συνεργασία ιατρού-ασθενή είναι καθοριστική. Τονίστηκε ότι σε πολλές περιπτώσεις η θεραπευτική αγωγή θα καθοριστεί από κοινού και θα προσαρμοστεί στο συγκεκριμένη ασθενή. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σωστή και ειλικρινής ενημέρωση. Αυτή θα θέσει τη βάση αμοιβαίας εμπιστοσύνης που είναι απαραίτητη για τη σωστή αντιμετώπιση της πάθησης που μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια.

Βάσει των διαθέσιμων θεραπευτικών λύσεωνσήμερα και δεδομένου ότι ο καρκίνοςτου προστάτη σεένααξιοσημείωτο ποσοστό είναι θεραπεύσιμος,τι πρέπει να κάνει οασθενήςμετά την αποθεραπεία τουώστενα συντηρεί το καλό αποτέλεσμα;

Πράγματι ο καρκίνος του προστάτη στα αρχικά στάδια είναι θεραπεύσιμος. Η σωστή αντιμετώπιση του όπως προαναφέρθηκε θα προσφέρει πολύ υψηλά ποσοστά ίασης. Αλλά αυτό δεν αλλάζει την ανάγκη συνεχούς παρακολούθησης. Αυτή βασίζεται κυρίως στην παρακολούθηση για πιθανή αύξηση του PSA καθώς και στον κατάλληλο απεικονιστικό έλεγχο με ακτινολογικές εξετάσεις (αξονική/μαγνητική τομογραφία) και σπινθηρογράφημα οστών ανάλογα με την περίπτωση. Ο ιατρός θα κρίνει ποιες εξετάσεις είναι απαραίτητες και κάθε πότε πρέπει να γίνονται. Λόγω των υψηλών ποσοστών επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο του προστάτη, η παρακολούθηση πρέπει να είναι μακροχρόνια και φτάνει και τα 10 έτη.

* Ο Κωνσταντίνος Χατζημουρατίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ουρολογίας ΑΠΘ (Β’ Ουρολογική Κλινική ΑΠΘ – Νοσοκομείο «Παπαγεωργίου» Θεσσαλονίκης). Αποφοίτησε, έλαβε το διδακτορικό του και ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του στην Ουρολογία στο ΑΠΘ. Υπηρέτησε στη θέση του διευθυντή της Ουρολογικής Κλινικής του 401 Γ.Σ.Ν.Α. καθώς και του 403 Γ.Σ.Ν.. Το 2002, εκλέχθηκε στη θέση του Λέκτορα και από το 2008 είναι επίκουρος καθηγητής Ουρολογίας. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης του ΚΕΣΑΥ από το 1998, ενώ από το 2012 είναι επιστημονικός υπεύθυνος ης ΜΜΟΠ και μέλος του ΔΣ του ΙΜΟΠ. Υπήρξε αρχισυντάκτης της ιστοσελίδας και του ενημερωτικού περιοδικού της ESSM, καθώς και της επιτροπής επικοινωνίας της ISSM. Διετέλεσε μέλος της επιστημονικής επιτροπής της ESSM από το 2009 και μέλος της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Σεξουαλική Ιατρική. Είναι πρόεδρος της επιτροπής της EAU για την έκδοση των κατευθυντήριων οδηγιών για τη στυτική δυσλειτουργία, την πρόωρη εκσπερμάτιση και την πεϊκή κάμψη. Είναι κριτής σε 25 διεθνή περιοδικά και έχει τιμηθεί με ένα διεθνές βραβείο (EAU 2005) και 3 βραβεία σε ελληνικά συνέδρια. Έχει συγγράψει 56 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με περισσότερες από 1.700 βιβλιογραφικές αναφορές, τρία κεφάλαια σε διεθνή βιβλία, καθώς και περισσότερα από 70 άρθρα και κεφάλαια στην ελληνική βιβλιογραφία. Το 2012 απέκτησε τον τίτλο του Fellow of the European Committee of Sexual Medicine (FECSM).

Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr