Οι Φακοί Επαφής έγιναν 50 ετών!

To έτος 2011 αποτελεί σταθμό στη σύγχρονη ιστορία των φακών επαφής. Κι αυτό γιατί γιορτάζουμε ταυτόχρονα την 50ή επέτειο από τη δημιουργία του πρώτου μαλακού φακού επαφής, αλλά και 25 χρόνια από τη χρήση του πρώτου αεροδιαπερατού (ή ημίσκληρου) φακού επαφής.

Πιο συγκεκριμένα, ανήμερα των Χριστουγέννων του 1961 ο Τσέχος μηχανολόγος και μετέπειτα διδάκτωρ στη Χημεία Otto Wichterle κατασκεύασε τους πρώτους τέσσερις φακούς επαφής, με λεπτά και λεία άκρα. Οι φακοί αυτοί κατασκευάστηκαν με τη βοήθεια μιας ατράκτου από μηχανή και μιας γεννήτριας (δυναμό) από το ποδήλατο του γιου του, από το συνθετικό πολυμερές HEMA, που ο ίδιος είχε ανακαλύψει. Αφού ξέπλυνε τους φακούς με διάλυμα φυσιολογικού ορού, στο οποίο παρέμειναν για όλη τη διάρκεια της νύχτας, τους εφάρμοσε στους οφθαλμούς του. Αν και οι φακοί αυτοί δε διέθεταν την κατάλληλη, για το δικό του διαθλαστικό σφάλμα, διορθωτική δύναμη, εντούτοις ήταν πολύ άνετοι.

Η δημιουργία του πρώτου μαλακού φακού επαφής την 25η Δεκεμβρίου του 1961 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως το σπουδαιότερο επίτευγμα στην ιστορία των φακών επαφής. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών έχουν πραγματοποιηθεί εξαιρετικά σημαντικές εξελίξεις ως προς τα υλικά, τη γεωμετρία, το σχεδιασμό και τη συχνότητα αντικατάστασης των σύγχρονων φακών επαφής. Η εμφάνιση των φακών επαφής σιλικόνης υδρογέλης, οι οποίοι ικανοποιούν τις ανάγκες του κερατοειδή σε οξυγόνο απαλλάσσοντας τους χρήστες από τις μακροχρόνιες επιπλοκές της υποξίας, και των φακών επαφής μιας χρήσης, οι οποίοι αποτελούν ενδεχομένως την πιο υγιεινή επιλογή, αποτέλεσαν τις κυριότερες εξελίξεις στον τομέα των μαλακών φακών επαφής.

Παράλληλα αξιοσημείωτη είναι και η πρόοδος που συντελέστηκε στα υλικά των αεροδιαπερατών φακών επαφής. Οι αεριοδιαπερατοί φακοί χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως για τη διόρθωση υψηλών και ανώμαλων αστιγματισμών, αλλά βρίσκουν επίσης εφαρμογή στην αποκατάσταση των απαιτήσεων όρασης σε παθολογικές καταστάσεις του κερατοειδή (π.χ κερατόκωνος) ή μετά από μεταμόσχευση κερατοειδή.

Η δεκαετία που διανύουμε αναμένεται να φέρει νέες επαναστατικές εφαρμογές στον τομέα των φακών επαφής, καθώς τεράστια ερευνητική δραστηριότητα πραγματοποιείται σήμερα στα μεγάλα ερευνητικά ιδρύματα και στα κέντρα έρευνας και τεχνολογίες των μεγαλύτερων κατασκευαστών φακών επαφής. Η χρήση φακών επαφής με σύστημα σταδιακής αποδέσμευσης φαρμάκων (drug delivery system) στον οφθαλμό, οι «έξυπνοι» φακοί επαφής, ικανοί να παρακολουθούν διακυμάνσεις στα επίπεδα της ενδοφθάλμιας πίεσης και στο σάκχαρο στο αίμα και οι ειδικά σχεδιασμένοι φακοί «αντι-μυωπίας», που προσδίδουν τη δυνατότητα πρώιμης αντιμετώπισης της μυωπίας καθώς και λειτουργικότερη όραση, αποτελούν αντικείμενα ολοένα αυξανόμενου ενδιαφέροντος παγκοσμίως, τόσο από την επιστημονική όσο και από την ερευνητική κοινότητα.

Σήμερα, εκτιμάται ότι περισσότεροι από είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη, 31 εκατομμύρια στις Η.Π.Α και τριακόσιες χιλιάδες στην Ελλάδα χρησιμοποιούν φακούς επαφής. Η ασφαλής και επιτυχής χρήση των φακών επαφής προϋποθέτει την πιστή συμμόρφωση με τους κανόνες φροντίδας συντήρησης και υγιεινής, που θα πρέπει κάθε φορά να παρέχονται από τον εφαρμοστή. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ευελιξία και την άνεση που παρέχουν οι φακοί επαφής, σε συνδυασμό με τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα που συντελούνται στον τομέα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναμένεται να οδηγούνται στη χρήση των φακών επαφής για πρακτικούς και αισθητικούς λόγους.

Ο Σωτήρης Πλαΐνης*MSc, PhD εργάζεται στο Ινστιτούτο Οπτικής και Όρασης (IVO), του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Ο Παναγιώτης Καλλίνικος**, MSc, PhD (AMVIS ΕΛΛΑΣ A.E.) εργάζεται στο Τμήμα Οπτικής και Οπτομετρίας, του ΤΕΙ Πάτρας.