Απουσία εμπεριστατωμένων απαντήσεων για τους κινδύνους που προκύπτουν από την ακτινοβολία

Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η υπερβολική έκθεση στην ακτινοβολία προκαλεί καρκίνο του θυρεοειδούς αδένα, ίσως και λευχαιμία, με τα νεότερα άτομα να είναι περισσότερο ευάλωτα. Αλλά εξακολουθεί να παραμένει αδιευκρίνιστη η ποσότητα και η διάρκεια της έκθεση στην ακτινοβολία που εγκυμονεί ουσιαστικούς κινδύνους.

Στα δύο αυτά καίρια ερωτήματα προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις οι επιστήμονες καθώς η ενεργειακή κρίση στην Ιαπωνία συνεχίζει να υφίσταται.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Επιστήμης της Ιαπωνίας, τα επίπεδα ακτινοβολίας 19 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του πυρηνικού εργοστασίου της Φουκουσίμα, αυξήθηκε κατά μία μονάδα την περασμένη Παρασκευή, φτάνοντας τα 0,15 millisieverts ανά ώρα, περίπου την ποσότητα που απορροφά ο άνθρωπος από μια ακτινογραφία θώρακος. Αλλά τα επίπεδα παρουσιάζουν συνεχείς διακυμάνσεις και η ακτινοβολία στα περισσότερα σημεία μακριά από το εργοστάσιο είναι κάτω από το προαναφερόμενο επίπεδο.

Σε βάθος χρόνου, είναι ξεκάθαρο ότι η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο. Αλλά οι επιστήμονες δεν μπορούν να υπολογίσουν τις περιπτώσεις καρκίνου που θα προκύψουν μετά από μια πυρηνική καταστροφή, θεωρώντας ωστόσο την ραδιενέργεια αποκλειστική υπεύθυνη. Τα ποσοστά πριν και μετά, θα πρέπει να συγκριθούν ώστε να διαπιστωθεί αν προέκυψαν περισσότερες περιπτώσεις, από τις αναμενόμενες.

Μάλιστα, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, 25 χρόνια μετά το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ εξακολουθεί να υπάρχει διχογνωμία για τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας, περάν των αδιαφιλονίκητων 6.000 περιπτώσεων καρκίνου του θυρεοειδούς αδένα. Εξ αυτών, μόνο το 15% απεδείχθησαν μοιραία μέχρι το 2005, αν και οι τότε Σοβιετικές Υγειονομικές Υπηρεσίες αντιμετώπισαν καθυστερημένα τα θύματα του πυρηνικού ατυχήματος.

Ο Δρ Φρεντ Μεττλερ από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικό και επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας των Ηνωμένων Εθνών που διερευνά τις επιπτώσεις του ατυχήματος του Τσερνόμπιλ στην ανθρώπινη υγεία εξηγεί ότι «τα αρχεία που είναι αναγκαία για την καταγραφή των τάσεων ως προς άλλες μορφές καρκίνου ως αποτέλεσμα του Τσερνόμπιλ, δυστυχώς είναι φτωχά σε πληροφόρηση. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα. Το ένστικτό μου, μου λέει ότι πιθανόν να υπάρχει αύξηση, αλλά πολύ μικρή για να καταγραφεί.»

Το Γραφείο Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ εκτιμά ότι καμιά ποσότητα ακτινοβολίας δεν είναι ασφαλής πέραν των 3-6 millisieverts ανά έτος, που οι περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται υπό φυσιολογικές συνθήκες. Αντίθετα, η Πυρηνική Ρυθμιστική Επιτροπή υποστηρίζει ότι μικρές δόσεις –μικρότερα από 100 millisieverts- διαρρέουν στην ατμόσφαιρα, χωρίς να είναι επιβλαβείς.

Η Κέλλυ Κλάσσικ Φυσικός της Ακτινοβολίας στην Κλινική Μάγιο και εκπρόσωπος Τύπου της Εταιρείας Φυσικής της Υγείας σημειώνει ότι «δεν έχει τεκμηριωθεί κίνδυνος σε τόσο χαμηλά επίπεδα.»

Δόσεις άνω των 500 millisieverts μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο λευχαιμίας, καρκίνου του μαστού, της ουροδόχου κύστης, του παχέος εντέρου, του ήπατος, των πνευμόνων, του οισοφάγου, των ωοθηκών και του στομάχου καθώς επίσης αιματολογικές νεοπλασίες και πολλαπλό μυέλωμα.

Μεταξύ υψηλών και χαμηλών επιπέδων έκθεση, η εικόνα είναι ομιχλώδης. Ο τύπος της ακτινοβολίας που εκτίθεται το άτομο, η ηλικία του ανθρώπου και πόσο καλά ο κάθε οργανισμός «διορθώνει» τις βλάβες που προκαλεί στο DNA η ακτινοβολία, παίζουν καθοριστικό ρόλο.

«Δεν υπάρχει γραμμική σχέση, ώστε να πούμε ότι αν έχει εκτεθεί σ’ αυτή την ποσότητα, θα εκδηλώσει μια συγκεκριμένη μορφή καρκίνου», διευκρινίζει ο Δρ Κλίφφορντ Τσάο επικεφαλής του Τμήματος Καρκινικής Ακτινοβολίας στο Πρεσβυτεριανό Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης.

Τα παιδιά πάντως είναι εκείνα που κινδυνεύουν περισσότερο από την έκθεση στην ακτινοβολία, ειδικά σε ότι αφορά τη σχέση καρκίνου – θυρεοειδούς αδένα. Το ραδιενεργό ιώδιο συγκεντρώνεται στο θυρεοειδή αδένα. Τα χάπια ιωδιούχου καλίου μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση και να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις, αλλά θα πρέπει να χορηγούνται εντός 12 ωρών από την έκθεση για να είναι αποτελεσματικά.

Όταν συνέβη το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ «οι επαγγελματίες υγείας έπρεπε να διατρέξουν εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα για καλύψουν τις αγροτικές περιοχές και χωρίς να έχουν αποθέματα υγειονομικού υλικού», εξηγεί ο Δρ Μεττλερ. Τα παιδιά έπιναν αγελαδινό γάλα από βοοειδή που βοσκούν σε μολυσμένα λιβάδια, εβδομάδες μετά το ατύχημα, αυξάνοντας έτσι την έκθεση και τους κινδύνους για την υγεία. Πάνω από 6.000 καρκίνοι του θυρεοειδούς αδένα έχουν καταγραφεί σε ενήλικες που ήταν παιδιά όταν συνέβη το ατύχημα, στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Ρωσία. Ωστόσο στην Πολωνία, όπου χορηγήθηκαν χάπια ιωδιούχου καλίου, δεν καταγράφηκαν υψηλότερα επίπεδα θυρεοειδικού καρκίνου.

Όταν αντιμετωπιστεί σωστά ο καρκίνος του θυρεοειδούς αδένα είναι εκ των λιγότερο θανατηφόρων καρκίνων, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία. Και τα χαμηλά επίπεδα έκθεσης στο ραδιενεργό ιώδιο δεν έχει διαπιστωθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του θυρεοειδούς, σε μελέτες που έγιναν σε ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα από δοκιμές πυρηνικών όπλων στις δυτικές ΗΠΑ την δεκαετία του ‘50.

Μελέτες που έχουν γίνει σε επιζήσαντες των ατομικών βομβών έχουν διαπιστώσει υψηλότερα ποσοστά καρκίνου. Αλλά οι ατομικές βόμβες περιείχαν διαφορετικά ραδιενεργά στοιχεία από τον τύπο που εκπέμπεται από το ιαπωνικό πυρηνικό σταθμό.

Το Διεθνές Γραφείο για την Έρευνα του Καρκίνου επίσης έχει διενεργήσει έρευνα σε δείγμα άνω των 40.000 εργαζομένων σε πυρηνικών εργοστάσια 15 χωρών, για να εκτιμήσει τον κίνδυνο καρκίνου μετά από παρατεταμένη έκθεση σε χαμηλές δόσεις ακτινοβολίας. Το 2007 η μελέτη έδειξε ότι υπάρχει δοσο-εξαρτώμενη αυξημένη σχέση καρκινικού θανάτου, αλλά διατυπώθηκαν επιστημονικές αντιρρήσεις ως προς τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν στην εκπόνηση της έρευνας.

Τα αποτελέσματα είχαν εξαχθεί κατά κύριο λόγο από τα υψηλά ποσοστά που καταγράφηκαν στον Καναδά. Μόλις όμως τα στοιχεία αυτά εξαιρέθηκαν, δεν διαπιστώθηκε καμιά αύξηση. Εξάλλου διατυπώθηκαν και ερωτήματα σχετικά με τα στοιχεία του Καναδά. Τέλος, οι συντάκτες της έρευνας δήλωσαν ότι έπρεπε να επεξεργαστούν περισσότερο δεδομένα όπως η επίδραση του καπνίσματος και άλλων παραγόντων στις τελικές εκτιμήσεις.

Επιστρέφοντας πάλι στο σήμερα, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι πλέον ξεκάθαρες πληροφορίες για τον καρκινικό κίνδυνο που συνεπάγεται ένα πυρηνικό ατύχημα, προέρχονται από την περίπτωση του Τσερνόμπιλ. Το ατύχημα αυτό εξέθεσε 5 εκατομμύρια άτομα στην Λευκορωσία, τη Ρωσία και την Ουκρανία σε τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού για δέκα ημέρες, σύμφωνα με στοιχεία του 2008 που εμπεριέχονται στην έκθεση του Δρ Μεττλερ για την Επιστημονική Επιτροπή των Επιπτώσεων της Ατομικής Ακτινοβολίας των Ηνωμένων Εθνών, που αντιπροσωπεύει 22 έθνη για την πυρηνική ασφάλεια.

Η έκθεση στο καίσιο ήταν η κύρια ανησυχία, επειδή επηρεάζει ολόκληρο το ανθρώπινο σώμα και όχι μόνον τον θυρεοειδή αδένα. Η έκθεση μεταξύ των εργαζομένων καθαριότητας και των μελών των σωστικών συνεργείων ήταν υψηλή για πολλά χρόνια. Τα δεδομένα δείχνουν υψηλά ποσοστά λευχαιμίας στις συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων, αλλά και πάλι τα στοιχεία δεν είναι ξεκάθαρα. Η έρευνα συνεχίζεται στην συγκεκριμένη ομάδα και η μακροχρόνια παρακολούθηση θα δώσει στο μέλλον πιο ξεκάθαρα συμπεράσματα.

«Η λευχαιμία δεν παρουσίασε αύξηση στα παιδικά που τώρα πια είναι ενήλικες. Ούτε οι καρκίνοι του μαστού, του πνεύμονα, του στομάχου ή άλλες μορφές. Αν και ο πληθυσμός αυτός διασκορπίστηκε μετά το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ και τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης. Άρα τα πραγματικά ποσοστά είναι δύσκολο να καταγραφούν και στοιχεία για πριν το ατύχημα δεν υπάρχουν», τονίζει ο Δρ Μεττλερ.

«Παρά την σοβαρότητα του ατυχήματος στο Τσερνόμπιλ, η μέση δόση ακτινοβολίας σε ορίζοντα 20ετίας σε μολυσμένες περιοχές θεωρείται σχετικά «χαμηλή», 9 millisieverts, σχεδόν ίση με αυτή μιας αξονικής τομογραφίας, αν αφαιρεθούν οι μεσοπρόθεσμες δόσεις στον θυροειδή αδένα. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές επιπτώσεις στον γενικό πληθυσμό που να αποδίδονται στην ακτινοβολία», καταλήγει η έκθεση του ΟΗΕ.

Το Γραφείο Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ υποστηρίζει ότι η τυπική ετήσια έκθεση στην ακτινοβολία αφαιρεί 18 ημέρες από το αναμενόμενο προσδόκιμο επιβίωσης. Η εργασία σε ένα πυρηνικό εργοστάσιο υπό φυσιολογικές συνθήκες (και όχι όπως αυτές που εκτυλίσσονται στην Φουκουσίμα) μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης κατά 51 ημέρες. Συγκριτικά, το να είναι κάποιος 15% υπέρβαρος αφαιρεί δύο χρόνια από τη ζωή του, ενώ το κάπνισμα ενός πακέτου τσιγάρων την ημέρα αφαιρεί έξι χρόνια ζωής.