Μην επιτρέψετε στην έκλειψη ηλίου να… εκλείψει την όρασή σας

Την Τετάρτη 29 Μαρτίου, όλοι θα είμαστε θεατές ενός από τα πιο φαντασμαγορικά φαινόμενα των τελευταίων δεκαετιών, το οποίο θα είναι ορατό από την Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα από τη νήσο Μεγίστη (Καστελόριζο) σε ποσοστό σχεδόν 100%.

Ολική έκλειψη ηλίου έχουμε όταν οι τροχιές της σελήνης και του ηλίου συμπίπτουν με αποτέλεσμα να ευθυγραμμίζουν αυτά τα δυο ουράνια σώματα με τη γη. Η σελήνη βρίσκεται για λίγα λεπτά ακριβώς ανάμεσα στη νοητή γραμμή που δημιουργούν ο ήλιος και η γη. Η σκιά της καλύπτει μια ζώνη περίπου 200 χιλιομέτρων η οποία καταλήγει πάνω στην επιφάνεια της γης.

Η έκλειψη παρόλο που είναι ένα φαντασμαγορικό αστρονομικό φαινόμενο -όπως πολλά άλλα φυσικά φαινόμενα- κρύβει δυνητικά σημαντικούς κινδύνους για την όραση. Σαν παιδιά, πολλοί από εμάς τα καλοκαίρια, εξερευνούσαμε τα θαύματα της φύσης. Μέσα σ’ αυτήν τη εξερεύνηση, πολλές φορές χρησιμοποιούσαμε έναν μεγεθυντικό φακό. Αργά ή γρήγορα, ανακαλύπταμε τη δυνατότητα του φακού να εστιάζει το ηλιακό φως και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες να κάψει διάφορα αντικείμενα. Εν συνεχεία, επιδιδόμασταν στο «σπορ» του να καίμε φύλλα, χαρτί η κλωναράκια χρησιμοποιώντας το φακό.

Ποια είναι η πιο σημαντική βλάβη εξαιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας

Είναι η ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια. Είναι η καταστροφή των κύτταρων του αμφιβληστροειδούς χιτώνα εξαιτίας της υπέρυθρης ηλιακής ακτινοβολίας.

Η βλάβη αυτή είναι γνωστή χιλιετίες τώρα. Εικάζεται ότι ο ίδιος ο Γαλιλαίος υπέστη μερική τύφλωση παρατηρώντας με τηλεσκόπιο την ηλιακή έκλειψη.

Ο κίνδυνος που επέρχεται κατά τη διάρκεια μιας ηλιακής έκλειψης, βασίζεται ακριβώς στην παραπάνω αρχή. Πιο συγκεκριμένα, αν κοιτάξουμε τον ήλιο απευθείας, ο φυσικός φακός του ματιού θα συγκεντρώσει το ηλιακό φως και θα το εστιάσει σε ένα μικρό σημείο πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη του ματιού, και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να επιφέρει ακόμη και τύφλωση. Επιπρόσθετα, αφού δεν υπάρχουν υποδοχείς πόνου στον ανθρώπινο αμφιβληστροειδή, η σοβαρή αυτή βλάβη γίνεται τελείως ανώδυνα . Επομένως όταν κάποιος συνειδητοποιήσει -συνήθως μερικές ώρες αργότερα- την μη αναστρέψιμη αυτή αλλαγή στην όραση του είναι ήδη πολύ αργά.

Ποια άλλα προβλήματα μπορεί να προκαλέσει η ηλιακή ακτινοβολία;

Το υπεριώδες κομμάτι της ακτινοβολίας μπορεί να καταστρέψει κυρίως την επιφανειακή στοιβάδα του κερατοειδούς, αν και έχει αποδειχθεί πως μπορεί να βλάψει και τις βαθύτερες στοιβάδες (στρώμα ενδοθηλίου) του κερατοειδούς .

Οι βλάβες αυτές της όρασης είναι συνήθως αναστρέψιμες

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα στα μάτια;

1) Τα μάτια ίσως κοκκινίσουν και υπάρχει εκτεταμένη δακρύρροια

2) Δυσκολία στο να διακρίνετε με ευκρίνεια τα αντικείμενα γύρω σας

3) Φωτοευαισθησία

4) Μια μαύρη κηλίδα στο μέσο του οπτικού σας πεδίου

5) Τα αντικείμενα ίσως παρουσιάσουν διαφορετικό χρωματισμό από τον συνηθισμένο

6) Το σχήμα των αντικειμένων ίσως παρουσιάσει ελαφρά παραμόρφωση

Ποιες είναι οι άμεσες ενέργειες σε περίπτωση που τα μάτια εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία;

Μόλις καταλάβετε κάποιο ή κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνετε είναι να δείτε οφθαλμίατρο το συντομότερο δυνατόν. Δυστυχώς δεν υπάρχουν δυνατές θεραπείες, ωστόσο ο οφθαλμίατρος θα είναι σε θέση να σας ενημερώσει για το βαθμό της ζημιάς από την έκθεση στον ήλιο,

Αν η βαθμός της βλάβης είναι μικρός, η όραση μπορεί να επανέλθει στο φυσιολογικό επίπεδο. Ωστόσο, εάν η βλάβη είναι εκτενής, η δυνατότητα αποκατάστασης της όρασης είναι ελάχιστη. Μόνο με τη συνεχή παρακολούθηση από έναν ειδικευμένο οφθαλμίατρο σ’ ένα διάστημα κάποιων εβδομάδων θα είναι δυνατή η εκτίμηση του μεγέθους της βλάβης του αμφιβληστροειδούς χιτώνα.

Πως μπορούν να αποφευχθούν τα παραπάνω προβλήματα;

Για να αποφύγετε όλα τα παραπάνω, το βασικό σκέλος είναι η πρόληψη. Ποτέ μην κοιτάζετε τον ήλιο με γυμνό μάτι ή με κάθε άλλο μέσο μεγέθυνσης όπως τηλεσκόπιο ή κιάλια, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της ηλιακής έκλειψης.

Πώς μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει την έκλειψη με ασφαλή τρόπο;

Για την ασφαλή παρακολούθηση του φαινομένου, υπάρχουν δυο διαφορετικοί τρόποι:

• Έμμεση παρακολούθηση

Πάρτε δυο κομμάτια σκληρό χαρτόνι και βάλτε το ένα ακριβώς απέναντι στο άλλο. Στο ένα ανοίξτε μια πολύ μικρή τρύπα. Έχοντας την πλάτη σας γυρισμένη στον ήλιο, κρατήστε το χαρτόνι ψηλά, έτσι ώστε το ηλιακό φως να περνάει μέσα από την μικρή τρύπα που ανοίξατε με σκοπό να προβάλει το είδωλο ανεστραμμένο στο άλλο χαρτόνι. Σε καμία περίπτωση μην κοιτάξετε τον ήλιο απευθείας μέσα από την τρύπα.

• Αμεση παρακολούθηση

Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο χρησιμοποιώντας ειδικά γυαλιά ή φίλτρα ηλίου ειδικά σχεδιασμένα γι’ αυτό το σκοπό. Αυτά τα φίλτρα είναι φτιαγμένα από ένα λεπτό στρώμα αλουμινίου ή χρωμίου. Ένα από τα πιο συνηθισμένα, τέτοιου είδους φίλτρα, είναι το φίλτρο Welder’s, με νούμερο 14. Τελευταία, τα φίλτρα από αλλουμινοπολυμερή είναι τα πιο διαδεδομένα και φτηνά που κυκλοφορούν στην αγορά μόνο για αυτό το σκοπό.

Ποια μέσα θα πρέπει οπωσδήποτε να αποφύγουμε τα οποία δυνητικά μπορούν να επιδεινώσουν ή να αποφέρουν οφθαλμικές βλάβες;

Υλικά τα οποία σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν είναι:

1) Γυαλιά ηλίου

2) Καπνισμένο γυαλί

3) Πολαροειδή φίλτρα

4) Μελανοταινίες

Χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη φροντίδα για τα παιδία;

Σαφώς, πολύ σημαντική είναι η προφύλαξη των παιδιών. Καλύτερο θα ήταν τα μικρά παιδιά να χρησιμοποιήσουν την έμμεση παρακολούθηση ή ακόμη καλύτερα μέσω τηλεόρασης. Όλα τα παιδιά, καθόλη τη διάρκεια της έκλειψης θα πρέπει να επιβλέπονται προσεκτικά.

Ποια είναι τελικά η καλύτερη θεραπεία της ηλιακής αμφιβληστροειοδοπαθειας;

Η πρόληψη

Στις 11 Ιουλίου του 1991, 50 εκατομμύρια Μεξικάνοι παρακολούθησαν την ολική έκλειψη του ηλίου μόνο με 20 θύματα ήπιας ηλιακής αμφιβληστροειδοπάθειας. Αυτό επιτεύχθηκε λόγω μιας εκτεταμένης πολύμηνης ενημερωτικής και επιδημιολογικής καμπάνιας μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης για την πρώιμη ανίχνευση και ασφαλή παρατήρηση.

Αντίθετα, στο Πακιστάν, λόγω ελλιπούς ενημέρωσης του κοινού, το 1995, 36 θύματα προσβλήθηκαν από σοβαρή ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια, 10 εκ των με μόνιμη απώλεια της όρασης.

Μετά την έκλειψη της Τετάρτης περιμένουμε ακόμα περίπου 226 εκλείψεις σε όλο τον κόσμο τον 21 αιώνα. Αυξάνοντας την παιδεία και επαγρύπνηση του κοινού, ακολουθώντας το Μεξικάνικο μοντέλο ενημέρωσης, οι κίνδυνοι για την όραση δυνητικά να ελαχιστοποιηθούν.

Η έκλειψη είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά φαινόμενα.

Χαρείτε την, παρακολουθώντας την όμως με ασφάλεια.

health.in.gr