Μίνι αφιέρωμα Διαβήτης: Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια: προλάβετέ την

Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) είναι ένα νόσημα του οποίου οι εκδηλώσεις χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλομορφία, αφορώντας ουσιαστικά ολόκληρο τον ανθρώπινο οργανισμό.

Το γεγονός αυτό δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η πιο κοινή απ’ αυτές, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (ΔΑ), αποτελεί το πρώτο σε συχνότητα αίτιο τύφλωσης στο Δυτικό κόσμο μεταξύ των ανθρώπων της παραγωγικής ηλικίας. Αυτό αποδίδεται εν μέρει στην αύξηση του μέσου όρου ζωής των σακχαροδιαβητικών ασθενών. Για να μιλήσουμε με απόλυτα νούμερα, εκτιμάται ότι περίπου δυόμισι εκατομμύρια άνθρωποι ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο βιώνουν κάποιου βαθμού απώλεια της όρασης λόγω του διαβήτη.

Το στοιχείο αυτό όμως δεν φαίνεται να εκτιμάται ανάλογα. Πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη για λογαριασμό της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας κατά του Διαβήτη σε πέντε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ ανέδειξε αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία όσον αφορά τις αντιλήψεις των ίδιων των πασχόντων για τους κινδύνους που διατρέχουν από τη νόσο.

Πιο συγκεκριμένα, και ενώ υπολογίζεται ότι το 74% αυτών θα αναπτύξει κάποια επιπλοκή λόγω της μικροαγγειοπάθειας, το 60% περίπου των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν τους ανησυχεί το ενδεχόμενο πιθανής τύφλωσης ή ακρωτηριασμού. Μόλις το 30% ανέφερε ότι έχει πρόβλημα με την ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα, από αυτούς όμως οι επτά στους δέκα δεν θυμόντουσαν τα αποτελέσματα της τελευταίας μέτρησης. Τέλος, ενώ σε ποσοστό 70% ζήτησαν πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την αποφυγή των επιπλοκών από τη νόσο, οι τέσσερις στους δέκα πιστεύουν ότι οι τελευταίες θα συμβούν ό,τι θεραπευτικά μέτρα κι αν ληφθούν.

Τα παραπάνω φανερώνουν, αν μη τι άλλο, ένα έλλειμα ενημέρωσης μεταξύ των ασθενών. Απαραίτητη κρίνεται λοιπόν η παράθεση κάποιων στοιχείων όσον αφορά τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια αλλά και τις επιπτώσεις του ΣΔ στην όραση γενικότερα.

Τι είναι ο αμφιβληστροειδής;

Έτσι ονομάζεται ο φωτοευαίσθητος χιτώνας που καλύπτει εσωτερικά το μάτι. Ρόλος του είναι η υποδοχή των φωτεινών ερεθισμάτων και η μετατροπή τους σε νευρικές ώσεις οι οποίες, διαμέσου του οπτικού νεύρου, φτάνουν σε συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου όπου γίνεται η επεξεργασία τους. Στην επιφάνειά του ανιχνεύεται πληθώρα διαφορετικών ειδών κυττάρων αλλά και μικρής διαμέτρου αγγείων, που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του.

Πως προκαλείται η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια;

Αν και ο μηχανισμός πρόκλησής της δεν έχει διαλευκανθεί πλήρως, εν τούτοις μπορούμε να πούμε ότι σε γενικές γραμμές ισχύουν τα εξής: στα πλαίσια της γενικευμένης μικροαγγειοπάθειας που προκαλεί ο ΣΔ, προσβάλλονται τα μικρής διαμέτρου αγγεία του αμφιβληστροειδούς (προτριχοειδικά αρτηρίδια, τριχοειδή και φλεβίδια), με αποτέλεσμα την αύξηση της διαπερατότητας των τοιχωμάτων τους αλλά και την απόφραξη του αυλού τους. Αυτό οδηγεί αφ’ ενός μεν στη ‘διαρροή’ συστατικών του αίματος στον περιβάλλοντα χώρο και αφ’ ετέρου στην ελλιπή οξυγόνωση της περιοχής.

Τα στάδιά της

Ανάλογα με τη βαρύτητά της, η ΔΑ χωρίζεται σε στάδια. Η μετάβαση από το ένα στο άλλο γίνεται με την πάροδο του χρόνου εφ’ όσον βέβαια τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα βρίσκονται πάνω από τα φυσιολογικά όρια.

Έτσι λοιπόν διακρίνουμε:

• Την ΔΑ του υποστρώματος, κατά την οποία οι ουσίες που διαφεύγουν από τα αγγεία δημιουργούν τοπικά οιδήματα με αποτέλεσμα τη θόλωση της όρασης. Το φαινόμενο γίνεται αντιληπτό από τον ασθενή αν προσβληθεί η ωχρά κηλίδα, δηλαδή μια μικρή σε έκταση περιοχή του αμφιβληστροειδούς κοντά στον οπίσθιο πόλο του ματιού, που είναι η κυρίως υπεύθυνη για την όραση σε συνθήκες επαρκούς φωτισμού και για τη διάκριση των λεπτομερειών στα ορατά αντικείμενα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται κυστικό οίδημα της ωχράς και επηρεάζει δραστηριότητες όπως το διάβασμα και η οδήγηση.
• Την προπαραγωγική μορφή της ΔΑ, η οποία αποτελεί ένα ενδιάμεσο στάδιο όπου πλέον αρχίζει να γίνεται αισθητή τοπικά η ισχαιμία που προκαλείται από την απόφραξη των αγγείων. Οι πάσχοντες σε αυτό το στάδιο χρειάζονται τακτική οφθαλμιατρική παρακολούθηση για να προληφθεί η μετάπτωση στο επόμενο.
• Την παραγωγική μορφή της ΔΑ, που αποτελεί και το τελευταίο στάδιο. Εδώ εκδηλώνεται η απάντηση του οργανισμού στην έλλειψη οξυγόνου που είναι η ανάπτυξη νέων αγγείων (νεοαγγείωση). Το πρόβλημα είναι ότι τα τοιχώματά τους χαρακτηρίζονται από μεγάλη ευθραυστότητα με αποτέλεσμα τη συχνή εκδήλωση αιμορραγιών. Αυτές έχουν ως άμεσο αποτέλεσμα παροδικές θολώσεις της όρασης, αν όμως πάρουν μεγάλη έκταση τότε δεν είναι δυνατή η απορρόφησή τους και μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές όπως η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Τότε οι επιπτώσεις στην όραση είναι μη αναστρέψιμες.

Πως θεραπεύεται;

Ένα από τα πεδία που βρίσκει εφαρμογή η τεχνολογία των L.A.S.E.R. στην Οφθαλμολογία είναι και η ΔΑ. Οι στόχοι της θεραπείας, ανάλογα με το στάδιο της νόσου είναι:

1. η ‘στεγανοποίηση’ του τοιχώματος των αγγείων, έτσι ώστε να μην έχουμε διαφυγή του περιεχομένου και

2. η παρεμπόδιση της ανάπτυξης της νεοαγγείωσης ‘καίγοντας’ την περιοχή γύρω από τα νεοαγγεία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη ουλώδους (συνδετικού) ιστού στην περιοχή όπου εφαρμόζεται η ακτινοβολία, πάνω στον οποίο είναι αδύνατος ο σχηματισμός τους.

Συνεπώς, η θεραπεία στοχεύει στον περιορισμό της βλάβης και όχι στην επιδιόρθωσή της. Η τελευταία, με τα σημερινά μέσα, δεν είναι εφικτή. Η επέμβαση ονομάζεται αμφιβληστροειδική φωτοπηξία και μπορεί να γίνει στα εξωτερικά ιατρεία. Η νοσηλεία του ασθενούς δεν είναι απαραίτητη.

Σε περιπτώσεις που οι εκτεταμένες ή οι επαναλαμβανόμενες αιμορραγίες οδηγήσουν στη θόλωση του υαλώδους σώματος, δηλαδή του διαφανούς ‘ζελέ’ που γεμίζει το εσωτερικό του ματιού συντελώντας στη διατήρηση του σφαιρικού του σχήματος, και την απώλεια της όρασης σε μεγάλο βαθμό, είναι απαραίτητη η διενέργεια υαλοειδεκτομής, μιας πιο σύνθετης επέμβασης που γίνεται σε χειρουργικό θάλαμο και απαιτεί την παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο.

Ευνόητο είναι ότι, κάθε επέμβαση, ανάλογα με τη βαρύτητά της, μπορεί να συνοδεύεται από επιπλοκές. Σε κάθε περίπτωση πάντως, στόχος είναι η διατήρηση του μέγιστου δυνατού βαθμού οπτικής οξύτητας και αυτό εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την έγκαιρη ή μη εφαρμογή της θεραπείας.

Τι πρέπει να κάνω για να την προλάβω;

Το σημείο εκκίνησης είναι η έγκαιρη διάγνωση του ΣΔ, που θα επιτευχθεί με τη διενέργεια προληπτικών ελέγχων στα συνιστώμενα χρονικά διαστήματα.

Για τους πάσχοντες από τη νόσο σημασία έχει η διατήρηση του σακχάρου του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα με την πιστή εφαρμογή των αντίστοιχων θεραπευτικών μέτρων (δίαιτα, φαρμακευτική αγωγή). Αυτό είναι και το σημαντικότερο μήνυμα που θα πρέπει να εμπεδωθεί από τους σακχαροδιαβητικούς, διότι μπορεί να τους προφυλάξει από το ευρύ φάσμα των επιπλοκών της νόσου.

Στα πλαίσια της παρακολούθησης εντάσσεται και ο τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος σε μεσοδιαστήματα που μπορεί να ποικίλουν από τους τρεις μήνες μέχρι τον ένα χρόνο, ανάλογα με τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς.

Σημαντικό είναι να διευκρινίσουμε ότι κάθε παροδική θόλωση της όρασης σε ένα διαβητικό ασθενή δεν σημαίνει αναγκαστικά και την ύπαρξη αμφιβληστροειδοπάθειας. Αρκετά συχνά το πρόβλημα προέρχεται από τον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού. Οι μεταβολές στη συγκέντρωση του σακχάρου στο αίμα μπορεί να προκαλέσουν αντίστοιχες μεταβολές στη διαθλαστική ικανότητα του φακού, με αποτέλεσμα την εμφάνιση διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπία, υπερμετρωπία). Το φαινόμενο εξαφανίζεται με τη σταθεροποίηση του σακχάρου του αίματος.

Αξίζει ν’ αναφερθεί ότι ο ΣΔ προδιαθέτει για την εκδήλωση καταρράκτη επιταχύνοντας την πορεία του στους μεγαλύτερους, αλλά σπανιότερα και σε νεαρής ηλικίας άτομα. Aλλα οφθαλμολογικά προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν, σε μικρότερη συχνότητα, είναι το γλαύκωμα, η οπτική νευροπάθεια καθώς και διαταραχές στη θρέψη του κερατοειδούς. Επίσης, στα πλαίσια της αυξημένης επιρρέπειας σε λοιμώξεις, μπορούν να εκδηλωθούν πιο εύκολα τέτοιες που να αφορούν τον οφθαλμό.

Μην περιμένετε, λοιπόν, να αισθανθείτε τα συμπτώματα για να υποβληθείτε σε οφθαλμολογική εξέταση, γιατί όταν αυτά εμφανιστούν μπορεί να είναι πολύ αργά. Πολύ περισσότερο, μην αμελείτε τον τακτικό έλεγχο της πορείας του ΣΔ και την προσήλωση στη θεραπεία, αν πάσχετε απ’ αυτόν. Είναι αλήθεια ότι η προσαρμογή σε έναν ελεγχόμενο τρόπο ζωής μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη υπόθεση, η επιδείνωση της ποιότητας ζωής που επιφέρουν οι επιπλοκές της συγκεκριμένης νόσου, όμως, είναι συνήθως ιδιαίτερα σημαντική.

health.in.gr