Πολλαπλή Σκλήρυνση: Κερδίζοντας το «στοίχημα» της βέλτιστης θεραπείας

Η πολλαπλή σκλήρυνση (ή σκλήρυνση κατά πλάκας, ΣΚΠ) αποτελεί αναμφισβήτητα μια σύγχρονη επιδημία καθώς περίπου 2,3 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από τη νόσο. Στο πλαίσιο επιστημονικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε την Παρασκευή 4 Ιουλίου υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ακαδημίας Νευροανοσολογίας στην Αθήνα, έλληνες και ξένοι ειδικοί αντάλλαξαν απόψεις για την βέλτιστη διαχείριση της νόσου.

Οι καθηγητές Jan Hillert, Tjalf Ziemssen και Wolfgang Bruck μίλησαν στο health.in.gr για τα Μητρώα Ασθενών, τον συνδυασμό θεωρητικής γνώσης και καθημερινής κλινικής πρακτικής, καθώς και τη διαχείριση της εγκεφαλικής ατροφίας στους ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση.

Συγκεκριμένα, ο Δρ Jan Hillert, καθηγητής Νευρολογίας στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Στοκχόλμης εξηγεί γιατί θα έπρεπε να υπάρχουν Μητρώα Ασθενών και πως αυτά αλλάζουν προς το καλύτερο την φροντίδα των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση.

Ο Δρ Tjalf Ziemssen, καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης, εξηγεί γιατί εκτός από τις κλινικές μελέτες θα πρέπει συλλέγονται και να αξιολογούνται από τα δεδομένα από την καθ’ ημέρα πράξη, απορρίπτοντας την άποψη ότι πρόκειται για αντικρουόμενα στοιχεία.

Τέλος, ο Wolfgang Bruck, καθηγητής Νευροπαθολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν αναλύει τον ρόλο της φινγκολιμόδης στη διαχείριση της εγκεφαλικής ατροφίας, εκ των βασικότερων επιπτώσεων της νόσου.

Ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων παγκοσμίως
Η πολλαπλή σκλήρυνση, είναι μια χρόνια διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) που διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου, του οπτικού νεύρου και του νωτιαίου μυελού. Η εξέλιξή της οδηγεί σε αυξανόμενη μείωση τόσο της σωματικής (π.χ. δυσκολία στη βάδιση) όσο και της νοητικής (π.χ. προβλήματα σε πνευματικές εργασίες ή στη μνήμη) λειτουργίας. Αυτό έχει σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο σε περίπου 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο που πάσχουν από ΣΚΠ, μια νόσο που ξεκινάει στην πρώιμη ενήλικη ζωή, πιο συχνά στην ηλικία μεταξύ των 20 και 40 ετών. Στην Ελλάδα, οι ασθενείς υπολογίζονται περίπου σε 10.000 με 12.000, ενώ παρατηρείται ραγδαία αύξηση των καταγεγραμμένων περιστατικών, με 4 – 5 νέα κρούσματα καθημερινά.

Η μείωση της σωματικής και της νοητικής λειτουργίας προκαλείται από δύο βασικούς τύπους βλάβης που συμβάλλουν και οι δύο στην εκτεταμένη μείωση των νευρώνων (νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό που μεταδίδουν ώσεις): διακριτές φλεγμονώδεις βλάβες, εστιακή βλάβη στον εγκέφαλο που μπορεί να εκδηλωθεί κλινικά με τη μορφή υποτροπών, καθώς και τρέχουσα πιο διάχυτη βλάβη που ξεκινάει πρώιμα στη νόσο και προκαλεί προοδευτική μείωση του εγκεφαλικού ιστού, συμπεριλαμβανομένων των νευρώνων, ενώ με το πέρασμα του χρόνου συνδέεται με τόσο σωματικά όσο και νοητικά προβλήματα.

Τα τελευταία χρόνια, πολλά θεραπευτικά μόρια έχουν δοκιμαστεί επιτυχώς στους πάσχοντες από σκλήρυνση κατά πλάκας. Ωστόσο το «στοίχημα» που προσπαθούν να κερδίσουν οι επιστήμονες είναι, αφ’ ενός της απλουστευμένης χορήγησης και αφ’ ετέρου του περιορισμού της πολυφαρμακίας στους ασθενείς.

Φινγκολιμόδη: Απλούστερη και ολιστική αντιμετώπιση
Η φινγκολιμόδη, η μόνη από του στόματος τροποποιητική της νόσου θεραπεία (DMT), φαίνεται να έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των επιστημόνων, παγκοσμίως, καθώς είναι εύκολη στη χρήση και ταυτόχρονα επιδρά θετικά στις τέσσερις βασικές μετρήσεις της δραστηριότητας της σκλήρυνσης κατά πλάκας (υποτροπές, βλάβες σύμφωνα με MRI, μείωση του όγκου του εγκεφάλου και επιδείνωση της αναπηρίας).

Στο πρόσφατο 66ο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας (AAN) παρουσιάστηκαν νεότερα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η φινγκολιμόδη μειώνει τόσο τις διακριτές φλεγμονώδεις βλάβες στον εγκέφαλο (εστιακή βλάβη) που μπορούν να εκδηλωθούν κλινικά με τη μορφή υποτροπών όσο και την τρέχουσα υποκείμενη βλάβη στον εγκέφαλο (διάχυτη βλάβη) που ξεκινάει πρώιμα στην πορεία της νόσου. Η διάχυτη βλάβη συχνά παραμένει απαρατήρητη, προκαλεί μείωση των νευρώνων και στην πορεία του χρόνου συσχετίζεται τόσο με σωματικά όσο και με νοητικά προβλήματα.

Η μείωση που προκαλεί η φινγκολιμόδη τόσο στην εστιακή όσο και στη διάχυτη βλάβη οφείλεται στην επίδρασή του στην φλεγμονώδη διαδικασία (περιφερική δράση) και στην ικανότητά του να εισχωρεί στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) και να επιδρά στο εσωτερικό του ΚΝΣ (κεντρική δράση).

Μέσω της αντιμετώπισης τόσο της εστιακής όσο και της διάχυτης βλάβης η πορεία της ΣΚΠ μπορεί να επηρεαστεί αποτελεσματικά με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η διατήρηση της σωματικής (π.χ. δυσκολία στη βάδιση) και της νοητικής (π.χ. προβλήματα στις πνευματικές εργασίες ή στη μνήμη) λειτουργίας του ασθενούς. Εξάλλου, ένας σημαντικά μεγαλύτερος αριθμός ασθενών που έλαβαν φινγκολιμόδη (έναντι ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο) παρουσίασαν ρυθμούς μείωσης του όγκου του εγκεφάλου, συγκρίσιμους με υγιή άτομα χωρίς ΣΚΠ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, όλοι οι άνθρωποι παρουσιάζουν μείωση του όγκου του εγκεφάλου καθώς μεγαλώνουν, αλλά οι άνθρωποι με πολλαπλή σκλήρυνση παρουσιάζουν συρρίκνωση του εγκεφάλου έως και τρεις με πέντε φορές ταχύτερα. Αυτή η επιτάχυνση ξεκινάει πρώιμα σε ανθρώπους με υποτροπιάζουσα ΣΚΠ, ακόμα και πριν να γίνουν εμφανή τα συμπτώματα.

Η μέση μείωση του όγκου του εγκεφάλου σε ανθρώπους με ΣΚΠ κυμαίνεται από 0,2% έως 0,4% ανά έτος, ανάλογα με την ηλικία. Οι ασθενείς με ΣΚΠ παρουσιάζουν συνήθως μείωση του όγκου του εγκεφάλου σε ρυθμό περίπου 0,5% έως 1,35% ανά έτος.

Σύμφωνα με ολοένα αυξανόμενες αποδείξεις, η βλάβη από τις κακώσεις και τη μείωση του όγκου του εγκεφάλου, οδηγεί σε επιδείνωση των συμπτωμάτων της ΣΚΠ (π.χ. προβλήματα στη βάδιση ή δυσκολίες σε νοητικές εργασίες). Επιπλέον η μείωση του όγκου του εγκεφάλου συνδέεται στενά με τη μακροπρόθεσμη αναπηρία.

Οι εκ των υστέρων (post hoc) αναλύσεις που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο έδειξαν ότι ένας σημαντικά μεγαλύτερος αριθμός ασθενών που έλαβαν φινγκολιμόδη παρουσίασαν ρυθμό μείωσης του όγκου του εγκεφάλου κάτω από 0,4% (εντός του εύρους για τα άτομα χωρίς ΣΚΠ), σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (37,2% έναντι 26,7% αντίστοιχα, p=0.0001). Αυτό το αποτέλεσμα ήταν σταθερό σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες.

Η εμπειρία από περισσότερους από 91.500 ασθενείς παγκοσμίως, που παρακολουθούνται ήδη έως και 10 χρόνια, επιβεβαιώνει το προφίλ ασφάλειας της φινγκολιμόδης στην κλινική πράξη. Η διεύρυνση της ένδειξης και η δυνατότητα που δίνεται στους ασθενείς να λαμβάνουν φινγκολιμόδη ανεξαρτήτως της αρχικής τους θεραπείας, αποδεικνύει την εμπιστοσύνη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων στην ασφάλεια του προϊόντος.

Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr