Εξέταση αίματος προβλέπει τον κίνδυνο άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ σε υγιή άτομα

Μια νέα αιματολογική εξέταση μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια 90% την πιθανότητα εκδήλωσης νόσου Αλτσχάιμερ ή άνοιας την προσεχή τριετία, σε υγιή άτομα, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό έντυπο Nature Medicine.

Η εξέταση που βρίσκεται ακόμα στο στάδιο των κλινικών δοκιμών μπορεί να αποτελέσει μια μη επεμβατική, γρήγορη και οικονομική μέθοδο πρόγνωσης του κινδύνου, πριν καν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων των νευροεκφυλιστικών παθήσεων.

Οι ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν, με επικεφαλής τον Δρ Χάουαρντ Φεντέροφ, ευελπιστούν ότι το νέο αιματολογικό τεστ θα συντελέσει στην πρώιμη έναρξη της θεραπείας της άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ, και έτσι να είναι πιο αποτελεσματική, καθυστερώντας ή και εμποδίζοντας την πλήρη εκδήλωση της πάθησης.

Αν και σήμερα υπάρχουν κάποιες διαγνωστικές εξετάσεις, που με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία εντοπίζουν συμπτώματα εκφύλισης της μνήμης, ωστόσο καμιά δεν μπορεί να κάνει προβλέψει ποιος άνθρωπος κινδυνεύει να νοσήσει στο άμεσο ή απώτερο μέλλον.

Η νέα αιματολογική εξέταση αναλύει δέκα φωσφολιπίδια του αίματος, το επίπεδο των οποίων είναι χαμηλότερο στα άτομα που πρόκειται να εμφανίσουν άνοια. Αν η αποτελεσματικότητα της εξέτασης επιβεβαιωθεί και σε μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές, τότε θα είναι έτοιμη για ευρεία χρήση την επόμενη διετία. Μάλιστα, οι ερευνητές ελπίζουν να μπορέσουν να επεκτείνουν την εφαρμογή της και σε άλλες παθήσεις

Η εξέταση αίματος δοκιμάστηκε σε 525 υγιή άτομα, άνω των 70 ετών, που για πέντε χρόνια έδιναν δείγματα αίματος προς ανάλυση. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, 74 άτομα διαγνώστηκαν με ήπιας μορφής άνοια ή νόσο Αλτσχάιμερ. Η συγκριτική αξιολόγηση των δειγμάτων οδήγησε στον εντοπισμό των φωσφολιπιδίων του αίματος, που φαίνεται να συντελούν σε πρώιμη ανίχνευση της εκφύλισης των εγκεφαλικών κυττάρων.

Οι ερευνητές προχώρησαν και σε κλινική δοκιμή του τεστ σε μια δεύτερη ομάδα ατόμων, οπότε και τεκμηρίωσαν ότι η εξέταση αίματος μπορεί να προβλέψει με 96% επιτυχία την πιθανότητα εκδήλωσης άνοιας ή νόσου Αλτσχάιμερ, τα επόμενα δύο με τρία χρόνια ή όχι.

Οι αμερικανοί επιστήμονες έχουν ήδη καταθέσει αίτηση για τη σχετική πατέντα, καθώς θεωρούν ότι η εξέταση μπορεί να έχει ευρεία εφαρμογή μελλοντικά, ενώ δεν αποκλείουν την περαιτέρω βελτίωσή της, ώστε η πρόγνωση να γίνεται πολύ νωρίτερα και από την τριετία, ίσως πριν μια δεκαετία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, η ίδια επιστημονική ομάδα έχει εντοπίσει τις συναφείς μεταβολές στα γονίδια που συνδέονται με τις αλλαγές στα δέκα λιπίδια – κλειδιά, οπότε, όπως υποστηρίζουν, ανοίγει ένα νέο «παράθυρο», τόσο για την ακόμη πιο έγκαιρη πρόγνωση, όσο και για τη θεραπεία της νόσου με γονιδιακά φάρμακα.

Προς το παρόν πάντως, δεν είναι βέβαιοι γιατί τα συγκεκριμένα λιπίδια μεταβάλλονται στον εγκέφαλο των ασθενών, αλλά οι εν λόγω μεταβολίτες, μεταξύ άλλων, παίζουν ζωτικό ρόλο στη διατήρηση των κυτταρικών μεμβρανών γύρω από τους νευρώνες, οπότε είναι πιθανό πως η μεταβολή του επιπέδου τους αντανακλά έγκαιρα την έναρξη της «σιωπηλής» βλάβης των εγκεφαλικών κυττάρων.

Σήμερα, οι πάσχοντες από άνοια ανέρχονται σε περίπου 44 εκατομμύρια παγκοσμίως και από νόσο Αλτσχάιμερ περίπου 36 εκατομμύρια, ενώ, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο αριθμός σχεδόν θα τριπλασιαστεί, φτάνοντας τα 115 εκατομμύρια έως το 2050.

Η νόσος Αλτσχάιμερ, που χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης στον εγκέφαλο και τη δημιουργία πλακών, αρχίζει να δρα «ύπουλα» καταστρέφοντας τα εγκεφαλικά κύτταρα, τους νευρώνες, τουλάχιστον μία δεκαετία πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, όπως η σταδιακή απώλεια της μνήμης.

Προς το παρόν, οι υπάρχουσες θεραπείες μπορούν μόνο να επιβραδύνουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων, όμως δεν έχει βρεθεί φάρμακο που να «φρενάρει» πραγματικά την εξέλιξη της νόσου. Μια πιθανή αιτία είναι ότι η φαρμακευτική θεραπεία -λόγω ανυπαρξίας συμπτωμάτων- ξεκινά με καθυστέρηση, όταν πια η βλάβη στον εγκέφαλο έχει εδραιωθεί. Γι’ αυτό θεωρείται πολύ σημαντικό να βρεθούν εξετάσεις έγκαιρης διάγνωσης εκείνων των ανθρώπων που ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου.

Επιμέλεια: Μαίρη Μπιμπή