Γιαν Λε Καμ: Χρειάζεται ουσιαστική αλλαγή στην τιμολόγηση των φαρμάκων

Ένα νέο μοντέλο καθορισμού των τιμών των φαρμάκων προτείνει ο διευθύνων σύμβουλος της EURORDIS, της πανευρωπαϊκής συμμαχίας συλλόγων ασθενών με σπάνιες παθήσεις. Ο Γιαν Λε Καμ μίλησε στο in.gr για το πώς η καινοτομία θα καταστεί προσιτή σε όλους τους ασθενείς, το «αδύνατο» σημείο των ελληνικών συλλόγων πασχόντων και το ρόλο των ασθενών στον διάλογο φαρμακευτικών εταιρειών και δημοσίων συστημάτων υγείας.

Κύριε Λε Καμ, είστε από τα ιδρυτικά μέλη της EURORDIS και ως πατέρας παιδιού με κυστική ίνωση γνωρίζετε περισσότερο από τον καθένα την αξία της έγκαιρης πρόσβασης στις καινοτόμες θεραπείες, ειδικά στην περίπτωση των σπανίων παθήσεων. Ωστόσο, πολλές ευρωπαϊκές χώρες πλήττονται από την οικονομική ύφεση και τα δημόσια συστήματα υγείας αδυνατούν να ανταποκριθούν στο υψηλό κόστος των καινοτόμων θεραπειών. Υπάρχει, άραγε, τρόπος τα νέα φάρμακα να είναι προσιτά σε όσους τα χρειάζονται;

Φυσικά και είναι δυνατόν τα νέα φάρμακα να είναι διαθέσιμα σε όσους τα χρειάζονται διότι, αυτό είναι το σωστό από άποψη κοινωνικής δικαιοσύνης. Ειδικά στην περίπτωση των σπανίων παθήσεων, δεν ήταν επιλογή κανενός να νοσήσει. Άρα, είναι δίκαιο να είναι διαθέσιμη η θεραπεία σε κάθε ασθενή που την έχει ανάγκη. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη ανισότητα στην πρόσβαση στα καινοτόμα φάρμακα μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Αν και όλες οι χώρες-μέλη πρέπει να συμμορφώνονται προς τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, επικυρώνοντας την έγκριση και κυκλοφορία των νέων φαρμάκων, κάθε χώρα κάνει ξεχωριστή διαπραγμάτευση για την τιμή και τον χρόνο διάθεσης των νέων σκευασμάτων. Και εκεί ξεκινά το πρόβλημα. Γι’ αυτό κι εμείς προωθούμε την ιδέα της λήψης των αποφάσεων σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο. Δηλαδή δεν ζητάμε απλώς να γίνεται μια κεντρική αξιολόγηση των νέων θεραπειών, αλλά και η λήψη των τελικών αποφάσεων για την τιμή των φαρμάκων να γίνεται κεντρικά και όχι ανά χώρα. Βέβαια, άλλο πράγμα η τιμή και άλλο η αποζημίωση. Προφανώς, το δεύτερο επαφίεται στα κράτη μέλη, διότι δεν υπάρχει κεντρικό ευρωπαϊκό σύστημα για την αποζημίωση των φαρμάκων. Όμως, για την τιμή η διαπραγμάτευση μπορεί να γίνεται κεντρικά. Διότι αν συνασπιστούν 10-15 χώρες και κάνουν από κοινού διαπραγμάτευση είναι πιθανόν να πετύχουν χαμηλότερες τιμές, απ’ ότι μια χώρα μόνη της. Βασική προϋπόθεση, φυσικά, θα είναι οι χώρες αυτές να εγγυηθούν την άμεση πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα αυτά.

Η αλλαγή στον τρόπο διαπραγμάτευση πρέπει να γίνει από την πλευρά των ρυθμιστικών αρχών;

Εξαρτάται τί εννοείτε με τον όρο «ρυθμιστικές αρχές». Αν εννοείτε τις δημόσιες αρχές, τα δημόσια συστήματα υγείας, τότε ναι αυτοί είναι που πρέπει να μάθουν να συνεργάζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όσο υπερισχύουν οι τοπικές ιδιαιτερότητες, τόσο αναβάλλουμε την πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες και πληρώνουμε υψηλότερες τιμές, ενώ είναι δυνατόν να πληρώνουμε λιγότερα και να έχουμε ταχύτερη πρόσβαση.

Ναι, αλλά με τις καινοτόμες θεραπείες υπάρχει πάντα στην αρχή μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τη σχέση κόστους-οφέλους. Άρα, λογικό δεν είναι οι ρυθμιστικοί φορείς να είναι διστακτικοί;

Ακριβώς. Αλλά το σημείο αυτό είναι που καθιστά σαφές ότι μια μεμονωμένη χώρα δε μπορεί να κάνει μόνη της διαπραγμάτευση τιμής και είναι προτιμότερη η συνεργασία με άλλες χώρες. Μαζί μπορούν να διεκδικήσουν χαμηλότερη τιμή ή εκπτώσεις. Δηλαδή, να διεκδικήσουν μια έκπτωση, έως και 50% για παράδειγμα, για τα πρώτα χρόνια που χρειάζονται μέχρι να μπορέσει να γίνει γενίκευση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων και έπειτα ανάλογα με τα αποτελέσματα να ανέβει η τιμή. Χρειαζόμαστε ευελιξία, αλλά αυτή δεν είναι εφικτή σε επίπεδο κράτους. Μπορεί όμως να διεκδικηθεί σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο. Και φυσικά βασική προϋπόθεση είναι η πρόσβαση όλων των εμπλεκομένων φορέων στα διαθέσιμα δεδομένα.

Οι σύλλογοι ασθενών μπορούν να συμβάλλουν στην αλλαγή του τρόπου λήψης των αποφάσεων για τις τιμές των φαρμάκων;

Οι σύλλογοι σε ευρωπαϊκό επίπεδο κάνουν ήδη τη διαφορά, αναδεικνύοντας τέτοιου είδους προβλήματα και υποχρεώνοντας τα εμπλεκόμενα μέρη να συζητήσουν. Επίσης ως EURORDIS προτείνουμε λύσεις. Σε εθνικό όμως επίπεδο, εξαρτάται κυρίως από το αν υπάρχει κουλτούρα και αποδοχή των συλλόγων ασθενών σε επίπεδο κοινωνίας και πολιτικής. Και θα πρέπει εδώ να πω ότι, οι σύλλογοι ασθενών στην Ελλάδα δεν είναι τόσο ισχυροί, όσο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Δεν ακούγεται και πολύ η άποψη τους από τις ελληνικές αρχές. Όμως, κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να θεωρούν τους συλλόγους ασθενών ως τους «καλύτερους φίλους» τους στην εξεύρεση των βέλτιστων λύσεων.

Δηλαδή, οι σύλλογοι ασθενών μπορούν να γίνουν συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις φαρμακευτικές εταιρίες και τα εθνικά κέντρα λήψης αποφάσεων;

Ναι, φυσικά. Είναι συνδετικοί κρίκοι και «ενδιάμεσοι» επίσης ή όπως μου είπε πρόσφατα ένας επιστήμονας « αυτό που κάνουν οι σύλλογοι ασθενών είναι οικονομική διπλωματία» καθώς προσπαθούν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ κρατών και εταιρειών.

Από τη μέχρι σήμερα εμπειρία σας ποιος είναι περισσότερο διαθέσιμος να συζητήσει το θέμα της τιμής των φαρμάκων; Οι φαρμακευτικές εταιρίες ή οι κυβερνήσεις;

Πολύ καλή ερώτηση. Σήμερα, οι κυβερνήσεις και γενικότερα οι κρατικοί φορείς είναι περισσότερο διατεθειμένοι να συζητήσουν το θέμα των τιμών, παρά οι εταιρείες. Κι αυτό γιατί υπάρχει μια διεθνείς τάση για μικρότερες κρατικές δαπάνες υγείας. Όμως, αυτό που θέλουμε ως EURORDIS είναι, όχι να ξοδεύεις λιγότερα, αλλά να μπορείς να πληρώνεις για περισσότερες παθήσεις. Βέβαια υπάρχουν και μερικές εταιρείες που είναι διατεθειμένες να συζητήσουν το θέμα της τιμής, αλλά η πρόκληση είναι πως θα κάνουμε το άλμα και το σύνολο της φαρμακοβιομηχανίας θα πεισθεί να αλλάξει μοντέλο πρόσβασης στα φάρμακα. Ενθαρρυντικό είναι ωστόσο ότι, παρά τις διαφορετικές επιχειρηματικές απόψεις που επικρατούν, είναι καθολικά αποδεκτό ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με το σημερινό μοντέλο τιμολόγησης. Άρα, δεν είναι λύση να συνεχίσουμε να έχουμε εξαιρετικά υψηλές τιμές, ειδικά στις θεραπείες των σπανίων παθήσεων. Διότι, αν συνεχίσει να συμβαίνει αυτό, πολύ απλά τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν θα μπορούν να πληρώσουν. Και έτσι δεν θα υπάρχει αγορά και οι ασθενείς δεν θα έχουν πρόσβαση. Αυτό σταδιακά θα οδηγήσει τους επενδυτές σε άλλους κλάδους και δεν θα υπάρχει καινοτομία στην Υγεία. Και ο δικός μας ρόλος ως διαμεσολαβητές είναι σ’ αυτό τον διάλογο να συμβάλλουμε στην κατανόηση της οπτικής της κάθε πλευράς ώστε να υπάρχει πρόοδος. Μάλιστα, η EURORDIS το προσεχές διάστημα είναι έτοιμη να καταθέσει δέσμη προτάσεων, ως βάση γόνιμου διαλόγου, ασχέτως αν οι εμπλεκόμενοι φορείς συμφωνούν ή διαφωνούν μ’ αυτές τις θέσεις.

Ξεχάσαμε, όμως, κάτι βασικό. Την διάθεση των ασθενών να συμβάλλουν στην καινοτομία, υπό την έννοια της συμμετοχής τους στις κλινικές μελέτες.

Ναι όντως, αυτό είναι το βασικότερο. Τόσο, σε επίπεδο EURORDIS, όσο και μέσω της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Ασθενών, προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε τους συλλόγους αλλά και μεμονωμένα τους ασθενείς να βελτιώσουν τις γνώσεις τους για την αξία των κλινικών μελετών, ώστε να διευκολυνθεί η συμμετοχή σ’ αυτές. Αλλά η απόφαση για τη συμμετοχή σε μια κλινική μελέτη δεν είναι εύκολη. Διότι υπάρχει ο φόβος για το άγνωστο και οι κίνδυνοι μιας πειραματικής θεραπείας είναι υπαρκτοί. Επίσης, πολλές φορές οι πληροφορίες για την κλινική μελέτη που δίνονται στον ασθενή είναι περιορισμένες, όπως και για τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι ασθενείς με σπάνιες ή απειλητικές για τη ζωή παθήσεις είναι διατεθειμένοι να πάρουν το ρίσκο με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής.

Εν τέλει πως οραματίζεστε το μέλλον αναφορικά με την έρευνα και την καινοτομίας στην υγεία;

Ελπίζω σε δέκα χρόνια από τώρα να υπάρχουν πολλές περισσότερες θεραπείες από σήμερα και φυσικά να συνεχίσουν να επενδύονται χρήματα σε νέα φάρμακα. Επίσης, μεγάλη σημασία έχει να γίνονται περισσότερες κλινικές έρευνες σε μικρότερα δείγματα ασθενών, να φτάνουν γρήγορα σε καταληκτικά αποτελέσματα και τελικά να αναπτύσσονται περισσότερες, πιο ασφαλείς και αποτελεσματικές θεραπείες.
Φυσικά, δεν παύουμε να φοβόμαστε ότι συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής πίεσης, όπως οι σημερινές, μπορεί να οδηγήσουν στον περιορισμό των κεφαλαίων που επενδύουν οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς στην Έρευνα και Ανάπτυξη. Ήδη πολλές φαρμακευτικές εταιρείες εκτιμούν ότι η οικονομική ύφεση και ο περιορισμός των κερδών μπορεί να τις αναγκάσει να περιορίσουν τα ποσά που επενδύουν στην ανάπτυξη νέων θεραπειών. Και αυτό είναι ένα σενάριο που δεν θα θέλαμε να δούμε να επαληθεύεται.
Και τέλος θα θέλαμε να δούμε μια ουσιαστική αλλαγή στο θέμα της τιμολόγησης των φαρμάκων, ώστε οι τιμές να γίνουν πραγματικά ελκυστικές για την κοινωνία και ταυτόχρονα οι εταιρείες να βγάζουν κέρδη για να μπορούν να επανεπενδύουν στην έρευνα.

Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr