Ελ.Θηραίος: Οι πολιτικές eHealth εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του συστήματος Υγείας

Το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, ήταν η αφορμή να αποκαλυφθούν μια σειρά σοβαρών χρόνιων προβλημάτων του συστήματος Υγείας. Η επιβολή του μνημονίου έδωσε την ευκαιρία στους εμπλεκόμενους φορείς να δοκιμάσουν μια σειρά εργαλείων, τα οποία ήδη έχουν αποδείξει ότι μπορούν να εκσυγχρονίσουν τομείς, όπως η διαχείριση ασθενών και η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Όπως εξηγεί οΕλευθέριος Θηραίος, Γενικός Ιατρός – WHO NCD/PHC Consultant, Γενικός Γραμματέας της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, η κατάσταση στο χώρο της υγείας την περίοδο 2009-2010 παρουσίαζε συσσωρευμένα προβλήματα ετών, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα:

• Αύξηση των δαπανών του ΕΣΥ, με έμφαση στα ιατροτεχνολογικά προϊόντα, αλλά και στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης υγείας,
• Κατακερματισμό των πολιτικών για την υγεία, τη διαχείριση και χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας,
• Έλλειψη μηχανισμών ελέγχου (στατιστικά στοιχεία, συστήματα πληροφορικής, οικονομικού ελέγχου, κ.λπ.),
• Έλλειψη ενός αποτελεσματικού συστήματος προμηθειών και τιμολόγησης φαρμάκων,
• Απουσία μιας πολιτικής διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού στο ΕΣΥ.

Όμως, μια σειρά μέτρων, αλλά και πολιτικών που άρχισαν να εφαρμόζονται από το 2010, έχουν ήδη συντελέσει στη:

• Δημιουργία μηχανισμών ελέγχου (ESY.net, εφαρμογή διπλογραφικού, ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα, μηνιαία αξιολόγηση, ΚΕΝ/DRGs, κ.λπ.),
• Ειδικές πολιτικές και στόχους στην παροχή (ΕΣΥ, Προμήθειες, κ.λπ.) και την ενοποίηση της χρηματοδότησης και της ΠΦΥ (ΕΟΠΥΥ/ΠΕΔΥ),
• Ολοκληρωμένες πολιτικές φαρμάκων (τιμολόγηση, ηλεκτρονική συνταγογράφηση, θεραπευτικά πρωτόκολλα συνταγογράφησης, κατευθυντήριες οδηγίες, κ.λπ.) και μέτρα προμηθειών (κεντρικά, περιφερειακά, τοπικά).

Πέραν όμως του αρχικού στόχου, που είναι η συγκράτηση της δημόσια δαπάνης υγείας, το ουσιαστικό στοίχημα που καλείται να κερδίσει η χώρα μας είναι αυτό της αύξησης των δεικτών ποιότητας της παρεχόμενης υγειονομικής φροντίδας, μέσω της ανάπτυξης προτύπων Κλινικής Διακυβέρνησης (Clinical Governance).

Σύμφωνα με τον κ. Θηραίο, η κλινική διακυβέρνηση, το φάσμα δηλαδή των δραστηριοτήτων που απαιτούνται για να βελτιωθεί η ποιότητα των υπηρεσιών υγείας σε ένα σύστημα υγείας, με όρους αποτελεσματικής διαχείρισης των προβλημάτων υγείας των ασθενών και αποδοτικής χρήσης των πόρων, αποτελεί το κέντρο της εθνικής πολιτικής υγείας σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής.

Κύρια στοιχεία αυτής της παρέμβασης αποτελούν τα Θεραπευτικά-Κλινικά Πρωτόκολλα και Κλινικές Οδηγίες, ο Κλινικός Έλεγχος (Clinical Audit), η Κλινική Αποτελεσματικότητα και Τεκμηριωμένη Ιατρική Φροντίδα (Evidence-based Medicine), η εφαρμογή Προτύπων Διασφάλισης της Ποιότητας (Quality Assurance), η Παρακολούθηση και Διαχείριση Ιατρικών Λαθών και η υιοθέτηση Δεικτών Ποιότητας και Αξιολόγησης της Απόδοσης του Κλινικού Έργου, στο πλαίσιο μιας Ηλεκτρονικής Κλινικής Διαχείρισης.

Η εφαρμογή των Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων, πάγιο αίτημα ασθενών αλλά και γιατρών, έχει ήδη ξεκινήσει δειλά στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης. «Στα ήδη ενσωματωμένα στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης θεραπευτικά πρωτόκολλα της οστεοπόρωσης και της δυσλιπιδαιμίας, στο νέο παραμετροποιημένο σύστημα της ΗΔΙΚΑ, θα ενσωματωθούν τις επόμενες ημέρες και τα ρευματολογικά πρωτόκολλα (ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα και υπερουριχαιμία)», σύμφωνα με τον κ. Θηραίο.

Από τον Σεπτέμβριο, σταδιακά θα ενσωματωθούν τα θεραπευτικά πρωτόκολλα συνταγογράφησης του σακχαρώδη διαβήτη, της αρτηριακής υπέρτασης, τα νευρολογικά (άνοια, νόσος Πάρκινσον) και θα ακολουθήσουν της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, της χρόνιας νεφρικής νόσου, των αρρυθμιών και της θρομβοεμβολικής νόσου.

Παράλληλα, στο πλαίσιο του προγράμματος Health in Action, σχεδιάζεται η πολιτική εφαρμογή δύο κλινικών πρωτοκόλλων, για την καρδιακή ανεπάρκεια και την αιμοκάθαρση, στο Νοσοκομείο «Αγία Όλγα», τα οποία θα ενσωματωθούν στο σύστημα των Κλειστών Ενοποιημένων Νοσηλείων. «Σίγουρα όμως, η ανάπτυξη κλινικών πρωτοκόλλων απαιτεί μια πιο συστηματική και πολυεπίπεδη διαδικασία, ιδιαίτερα στο βήμα της ενσωμάτωσή τους στα πληροφοριακά συστήματα των νοσοκομείων», σημειώνει ο κ. Θηραίος.

Απώτερος στόχος είναι τα Θεραπευτικά Πρωτόκολλα, ως οδηγίες βέλτιστης κλινικής πρακτικής και ορθής συνταγογράφησης, να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εργαλείο αναφοράς για τις θεραπευτικές αποφάσεις των γιατρών, καθώς επίσης και εργαλείο ελέγχου της ορθολογικής χρήσης των διαθέσιμων θεραπευτικών επιλογών, προς όφελος του ασθενή.

Παράλληλα, στο πλαίσιο της σταδιακής ανάπτυξης του συστήματος της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, προγραμματίζονται για παραγωγική λειτουργία και διασύνδεση με τα θεραπευτικά πρωτόκολλα:

• η ενσωμάτωση ενός Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Ασθενή (patient summary) και,
• η δημιουργία Μητρώου Δεδομένων Ασθενών (patient registries),

Σύμφωνα με τον κ. Θηραίο, το πρόγραμμα για την ανάπτυξη του Ατομικού Συνοπτικού Ιατρικού Ιστορικού (patient summary) βρίσκεται ήδη σε πιλοτική εφαρμογή από την ΗΔΙΚΑ. Tο έργο αυτό με την επωνυμία SoHealth (Smart Open Internet Services for Health) είναι συγχρηματοδοτούμενο από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας και την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτελεί μία επέκταση σε εθνικό επίπεδο της ευρωπαϊκής τεχνογνωσίας καινοτόμων έργων και δικτύων (epSOS, Calliope, Antilope), ενώ η ανάπτυξή του προβλέπεται από την ενσωμάτωση και εναρμόνιση του θεσμικού μας πλαίσιο στο περιεχόμενο της ευρωπαϊκής οδηγίας 24/2011 σχετικά με την εφαρμογή των δικαιωμάτων των ασθενών στη διασυνοριακή περίθαλψη.

Η δομή του Συνοπτικού Ιστορικού περιλαμβάνει εκτός από τα δημογραφικά στοιχεία και κλινικά δεδομένα (ατομικό ιστορικό, λίστα των τρεχόντων προβλημάτων υγείας/διαγνώσεων, θεραπευτική αγωγή και φαρμακευτικό ιστορικό, διαγνωστικές εξετάσεις κ.λπ.), ενώ θα διασυνδέεται και με τα θεραπευτικά πρωτόκολλα.

«Μέχρι το τέλος του χρόνου πιστεύεται ότι θα είναι σε παραγωγική λειτουργία. Με την συγκατάθεση του ασθενή θα είναι προσβάσιμο στον ιατρό, προκειμένου να είναι αποτελεσματική η εκάστοτε θεραπευτική παρέμβαση, στην αναζήτηση από τον ασθενή της φροντίδας στα προβλήματα υγείας του, στα διάφορα επίπεδα περίθαλψης (πρωτοβάθμια και νοσοκομειακή)», εξηγεί ο κ. Θηραίος.

Σε ότι αφορά τα Μητρώα Δεδομένων Ασθενών (patient registries), πρόκειται για ένα οργανωμένο σύστημα συλλογής δεδομένων (κλινικών ή άλλων), προκειμένου να αξιολογηθούν σαφώς καθορισμένες εκβάσεις για έναν πληθυσμό, που προσδιορίζεται από μία συγκεκριμένη νόσο ή κατάσταση.

«Η ανάπτυξή τους αποτελεί μια συστηματική και μακροχρόνια διαδικασία (ήδη έχει ξεκινήσει η ανάπτυξη σχετικών μητρωών για τους διαβητικούς ασθενείς, του ασθενείς με ηπατίτιδα C και θα ακολουθήσουν οι ρευματολογικοί ασθενείς), σίγουρα θα αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο τεκμηριωμένης και αποτελεσματικής παροχής φροντίδας στο πλαίσιο της συστηματικής παρακολούθησης ασθενών με χρόνια νοσήματα, όμως εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά θέματα που θα πρέπει να επιλυθούν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως π.χ. ποιος θα έχει την ευθύνη ανάπτυξης και συντήρησής τους (στο δικό μας θεσμικό πλαίσιο αυτή την ευθύνη την έχει ο ΕΟΠΥΥ και η ΗΔΙΚΑ), αλλά και το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτά και αξιοποίησης των στοιχείων τους», τονίζει ο Γενικός Γραμματέας της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών.

Στο καίριο ερώτημα, τι έχει να αποκομίσει το ΕΣΥ από τις πολιτικές eHealth, ο κ. Θηραίος εξηγεί ότι, «η διεθνής πρακτική δείχνει, ότι σε ένα περιβάλλον με προοδευτική αύξηση της συνολικής και δημόσιας δαπάνης για την υγεία στην E.E., αλλά και συνακόλουθων πιέσεων στους δημόσιους προϋπολογισμούς, με μείωση του ενεργού πληθυσμού (αύξηση ηλικιωμένων (65+ και 80+) ατόμων στο ~ 30% του συνολικού πληθυσμού το 2060), με υψηλότερα ποσοστά χρονίων παθήσεων, αλλά και αυξημένες προσδοκίες και απαιτήσεις των πολιτών για ποιότητα και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, η επένδυση σε εφαρμογές eHealth μπορεί να αποτελέσει διέξοδο,
α) στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας ως εργαλείου ριζικών μεταρρυθμίσεων σε όλα τα επίπεδα και την εφαρμογή cost-effective λύσεων (με μείωση λειτουργικού και διοικητικού κόστους των υπηρεσιών υγείας και με υποστήριξη της αποδοτικότητας και της δικτύωσης των συστημάτων υγείας),
β) στην εφαρμογή πολιτικών καινοτομίας για τη γήρανση του πληθυσμού και τις χρόνιες παθήσεις (με την ανάπτυξη νέων ολοκληρωμένων μοντέλων περίθαλψης και φροντίδας, στη διαχείριση της πολυνοσηρότητας, στην πρόληψη, στην υποστήριξη των ηλικιωμένων ατόμων, αλλά και στη διασφάλιση της συνέχειας στην φροντίδα και της εξατομικευμένης φροντίδας), αλλά και να αποτελέσει,
γ) πυλώνα αναπτυξιακής πολιτικής (με υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε.)».

Κι ενώ λοιπόν, οι πολιτικές eHealth μπορούν να συντελέσουν στην εξοικονόμηση πόρων αλλά και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας προς τους πολίτες, δυστυχώς στην Ελλάδα η ενσωμάτωσή τους αργεί. Ο κ. Θηραίος αποδίδει αυτή την βραδυπορεία «στην απουσία ενός μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού για την ενσωμάτωση των ηλεκτρονικών εφαρμογών στο σύστημα υγείας, με αποτέλεσμα, ακόμα και αυτή η αποσπασματική ανάπτυξη τέτοιων εφαρμογών, να οδηγεί στη διατήρησή τους (στην καλύτερη των περιπτώσεων) σαν νησίδων καλής πρακτικής και να μην ενσωματώνονται αυτές στη καθημερινή κλινική πρακτική του ελληνικού συστήματος υγείας».

Να σημειωθεί όμως ότι, κόντρα στην απουσία μακροχρόνιου σχεδιασμού, «οι έλληνες γιατροί, ως οργανωμένα σύνολα (π.χ. νοσοκομεία και κλινικές του ΕΣΥ ή ιδιωτικές κλινικές), εδώ και πολλά χρόνια, έχουν ενσωματώσει στην κλινική τους πρακτική τα εργαλεία αυτά, ενώ συλλογικά όργανα (όπως ο ΠΙΣ και οι επιστημονικές ιατρικές εταιρείες) ζητούσαν την εφαρμογή τους. Άλλωστε, μεγάλο μέρος των ιατρών του ΕΣΥ έχει εκπαιδευτεί ή μετεκπαιδευτεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο εξωτερικό, εκεί όπου αυτά τα εργαλεία χρησιμοποιούνται», υπογραμμίζει ο κ. Θηραίος.

Συνεπώς, ο ιατρικός κόσμος στην Ελλάδα έχοντας ήδη ενσωματώσει την κουλτούρα της eHealth στην καθημερινή κλινική πρακτική, με απτό παράδειγμα, την ταχύτατη, συγκριτικά με άλλες χώρες, καθολική εφαρμογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και την εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, μπορεί να εγγυηθεί τον εκσυγχρονισμό του συστήματος Υγείας.

Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr