Απειλή για τον άνθρωπο και το περιβάλλον τα φάρμακα που καταλήγουν στα σκουπίδια

Σοβαρές επιπτώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει η αλόγιστη και ανεξέλεγκτη απόρριψη των φαρμάκων, καθώς οι ουσίες τους παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στον υδροφόρο ορίζοντα και στο υπέδαφος και επομένως μπορούν να προσβάλλουν τη διατροφική αλυσίδα. Τα στοιχεία είναι ανησυχητικά, καθώς κάθε χρόνο στην Ελλάδα διακινούνται περίπου 500 εκατ. συσκευασίες φαρμάκων, απ’ όπου υπολογίζεται ότι περί το 10% απορρίπτονται στους κάδους αχρησιμοποίητα ή ληγμένα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος χάπιend, από το πρώτο πράσινο επιχειρηματικό δίκτυο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Athens Green 360, στην Ελλάδα όπου γίνεται υπερκατανάλωση φαρμάκων, δεν υπάρχει σύστημα συλλογής και ασφαλούς διαχείρισης των διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων από τον οικιακό τομέα. Επιστημονικές έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς ουσίες που περιέχονται στα φάρμακα ανιχνεύονται στο πόσιμο νερό, στο έδαφος και σε παραθαλάσσιες περιοχές.

Τα μίγματα φαρμακευτικών σκευασμάτων έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικό μέρος των χημικών ουσιών που είναι παρούσες στο περιβάλλον. H επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει την ανάγκη να αναζητηθούν τρόποι για να περιοριστεί η εισαγωγή τέτοιων ουσιών στο περιβάλλον. Κατά πόσο όμως η έλλειψη ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης του φαρμάκου επιδεινώνει το πρόβλημα; Στο ερώτημα αυτό απαντά ο Ιωάννης Ζιώμας, καθηγητής στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, τονίζοντας πως «Υπολογίζεται ότι το 2% των φαρμάκων που διακινούνται στην αγορά επιστρέφεται στις φαρμακοβιομηχανίες από φαρμακεία και φαρμακαποθήκες, επειδή έχουν λήξει πριν ακόμα πουληθούν. Επιπλέον, ένα ποσοστό της τάξεως του 10% των περιεχομένων του οικιακού φαρμακείου καταλήγει δυστυχώς μαζί με τα υπόλοιπα απορρίμματα, στους όποιους χώρους διάθεσης. Πρόκειται για ληγμένα φάρμακα, στα οποία έχει παρέλθει ο χρόνος ασφαλούς χρήσης ή φάρμακα τα οποία τελικά δεν χρησιμοποιήσαμε για διάφορους λόγους. Με διάφορους μηχανισμούς και κυρίως μέσω της εισόδου τους στον υδροφόρο ορίζοντα, οι φαρμακευτικές ουσίες, είτε αυτούσιες είτε μετασχηματισμένες, εισέρχονται στο βιολογικό μας κύκλο».

Υιοθετώντας μία υπεύθυνη στάση έναντι του σοβαρού θέματος της απόρριψης οικιακών φαρμάκων στο περιβάλλον και των επιπτώσεων που αυτή προκαλεί, η Post Bank Green Institute (PBGI), θυγατρική εταιρεία του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, σχεδίασε το πρόγραμμα χάπιend για την περιβαλλοντικά ασφαλή διαχείριση των οικιακών φαρμάκων. Το πρόγραμμα αποτελεί πρωτοβουλία του δικτύου Athens Green 360, του πρώτου επιχειρηματικού δικτύου για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, και στηρίζεται από την εξειδικευμένη τεχνογνωσία σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης της PBGI. Στόχος του προγράμματος είναι αφενός να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό και αφετέρου να προσκαλέσει τους Αθηναίους πολίτες να απορρίψουν τα φάρμακά τους με ασφάλεια σε επιλεγμένα σημεία, από όπου θα μπορούν να ενημερωθούν και για τις βέλτιστες πρακτικές ασφαλούς διαχείρισης στο μέλλον. Το πρόγραμμα διεξάγεται πιλοτικά το χρονικό διάστημα από 8 Ιουνίου έως 31 Δεκεμβρίου 2011, με την τοποθέτηση ειδικών κάδων ασφαλείας, με ειδική σήμανση για την απόρριψη των συσκευασιών σε 22 σημεία ενημέρωσης.

Η πρωτοβουλία έχει τεθεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων και υλοποιείται με την αποκλειστική υποστήριξη της sanofi-aventis, μιας από τις κορυφαίες φαρμακευτικές εταιρείες στον κόσμο, την Ευρώπη και την Ελλάδα.

Στο πρόγραμμα παρέχουν πολύτιμη συνδρομή η αλυσίδα supermarket AB-Βασιλόπουλος, το Εμπορικό Κέντρο AVENUE και το δίκτυο καταστημάτων Electronet Αττικής, με τη διάθεση χώρων τους, στους οποίους θα δημιουργηθούν σημεία ενημέρωσης του κοινού και ασφαλούς απόρριψης των σχετικών φαρμάκων. Τη συλλογή και τη διασυνοριακή μεταφορά των φαρμάκων προς καταστροφή στο εξωτερικό έχει αναλάβει σύμφωνα με την κείμενη ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων η αδειοδοτημένη για το σκοπό αυτό εταιρεία διαχείρισης και αξιοποίησης αποβλήτων Envirochem Ελλάς.

Όπως δήλωσε κατά τη διάρκεια της Συνέντευξης Τύπου ο Διευθύνων Σύμβουλος της Post Bank Green Institute, Δημήτρης Ζήσης, «για την επιτυχή υλοποίηση του εγχειρήματος χρειάζεται να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο τις συνέργιες και τις συνεργασίες. Καλώ όλους τους φορείς που θα μπορούσαν να εργαστούν προς αυτή την κατεύθυνση να αγκαλιάσουν την πρωτοβουλία, ενώνοντας τις δυνάμεις τους μαζί μας».

«Με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης, καλωσορίζουμε το πρόγραμμα χάπιend, συμμετέχοντας ενεργά και στηρίζοντας πρωτοβουλίες που έχουν στόχο την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών της Αθήνας για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και δημόσιας υγείας. Προσδοκία μας είναι να αγκαλιάσει το κοινό της πόλης το εγχείρημα και να ανταποκριθεί στην πρόσκλησή μας, αλλάζοντας συνήθειες και υιοθετώντας τους ενδεδειγμένους τρόπους απόρριψης οικιακών φαρμάκων», επεσήμανε ο Μάρκος Γερασόπουλος, διευθύνων σύμβουλος και γενικός διευθυντής της sanofi-aventis για την Ελλάδα και την Κύπρο.

Τέλος, την εκδήλωση χαιρέτισε ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, Ιωάννης Τούντας, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «ο ΕΟΦ, έχοντας σαν βασικό του σκοπό την προάσπιση της δημόσιας υγείας, θεώρησε χρέος του να θέσει υπό την αιγίδα του την πρωτοβουλία χάπιend. Ευελπιστούμε ότι η συμβολή μας αυτή θα αποτελέσει την αφετηρία μιας γενικότερης συστηματικής προσπάθειας για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων φαρμάκων, ενημερώνοντας και ευαισθητοποιώντας τους πολίτες, αλλά και δημιουργώντας τις απαραίτητες υποδομές και υπηρεσίες, ώστε τα άχρηστα και ληγμένα φάρμακα να μην αποτελούν στο μέλλον απειλή ούτε για το περιβάλλον ούτε για την υγεία του ελληνικού πληθυσμού».

Οι πρώτες χώρες που έχουν ασχοληθεί με την αντιμετώπιση του προβλήματος και αναγνωρίζουν τα φαρμακευτικά σκευάσματα σαν πιθανούς περιβαλλοντικούς ρυπαντές είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και σε σημαντικό βαθμό η Αυστραλία. Στις ΗΠΑ, μάλιστα, το πρόβλημα έχει και μια άλλη διάσταση μιας και σημαντικό μέρος των οικιακών αποβλήτων, άρα και τα φάρμακα, απορρίπτονται μέσω των συστημάτων αποχέτευσης με τη χρήση συσκευών τεμαχισμού και πολτοποίησης. Σήμερα, στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, λειτουργούν συστήματα ασφαλούς διαχείρισης, ενώ κάποιες χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Σουηδία έχουν ήδη δημιουργήσει συστήματα επιστροφής, με τοποθέτηση κάδων συλλογής στα ίδια σημεία όπου γίνεται η προμήθεια των φαρμάκων. Στη Σουηδία, μάλιστα, έχει δημιουργηθεί και εθελοντικό σύστημα κατάταξης των φαρμάκων ανάλογα με την επικινδυνότητά τους.