Ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει η πολυανθεκτική φυματίωση, προειδοποιούν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα

Η παγκόσμια κρίση πολυανθεκτικής φυματίωσης συμπίπτει με ένα τεράστιο κενό πρόσβασης στη διάγνωση και τη θεραπεία. Τα διαθέσιμα διαγνωστικά εργαλεία και φάρμακα είναι παρωχημένα και πολύ ακριβά, ενώ η ελλιπής χρηματοδότηση αποτελεί μια απειλή για την περαιτέρω εξάπλωση της νόσου.

Παγκοσμίως, λιγότερο από 5% των ασθενών με φυματίωση έχει πρόσβαση σε κατάλληλη διάγνωση για την ανθεκτικότητα σε φάρμακα, και μόνο 10% των ασθενών με πολυανθεκτική φυματίωση εκτιμάται ότι έχει πρόσβαση σε θεραπεία, ποσοστό που είναι ακόμη χαμηλότερο σε περι! οχές με περιορισμένα διαθέσιμα μέσα, όπου τα ποσοστά εμφάνισης της ασθένειας είναι υψηλότερα.

Παρά το γεγονός από υπάρχει από την αρχαιότητα, η φυματίωση αποτελεί σήμερα τη δεύτερη μεγαλύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως και υπάρχουν όλο και περισσότερα περιστατικά ανθεκτικής φυματίωσης για την αντιμετώπιση των οποίων χρησιμοποιούνται φάρμακα πρώτης γραμμής. Σήμερα, εκτιμάται ότι 12 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με φυματίωση (2010), σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για τη Φυματίωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Η πολυανθεκτική φυματίωση (MDR-TB) είναι μια μορφή φυματίωσης που δεν ανταποκρίνεται σε συνήθεις θεραπείες όπου χρησιμοποιούνται φάρμακα πρώτης γραμμής. Πρόκειται για μια δύσκολη μορφή, η θεραπεία της οποίας απαιτεί πολύ χρόνο -περίπου δυο χρόνια- και πολύ τοξικά φάρμακα. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών, η πολυανθεκτική φυματίωση (DR-TB) αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας για φυματίωση, όταν οι ασθενείς αποτυγχάνουν να ολοκληρώσουν όλη τη θεραπεία, όταν διακόπτεται η παροχή των φαρμάκων, ή όταν οι υγειονομικοί χορηγούν ακατάλληλες δόσεις φαρμάκων ή ακατάλληλα -ληγμένα ή χαμηλής ποιότητας φάρμακα. Τα ανησυχητικά στοιχεία δείχνουν ότι η πολυανθεκτική φυματίωση μεταδίδεται επίσης από άτομο σε άτομο.

«Όπου και αν κοιτάξουμε για πολυανθεκτική φυματίωση, καταγράφουμε ανησυχητικούς αριθμούς, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία μπορεί να αγγίζουν μόνο την επιφάνεια του προβλήματος», δήλωσε ο πρόεδρος του διεθνούς γραφείου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Δρ Ούνι Καρουνακάρα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης (24/3). «Με δεδομένο το γεγονός ότι το 95% των ασθενών με φυματίωση παγκοσμίως δεν έχει πρόσβαση σε κατάλληλα διαγνωστικά εργαλεία, οι προσπάθειες για επιτάχυνση της ανίχνευσης της πολυανθεκτικής φυματίωσης υπονομεύεται σημαντικά από την απόσυρση των διεθνών δωρητών -ειδικά σήμερα που περισσότερο από ποτέ υπάρχει ανάγκη για αύξηση στη χρηματοδότηση», συμπλήρωσε.

Στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε όλο τον κόσμο είναι ενδεικτικά της σοβαρότητας του προβλήματος:

• Στο βόρειο τμήμα του Ουζμπεκιστάν, στην κεντρική Ασία, το 65% των ασθενών που περιέθαλψαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα το 2011 διαγνώστηκε με πολυανθεκτική φυματίωση. Το 30%-40% των ασθενών αυτών -ένα πρωτοφανές ποσοστό, σε παγκόσμιο επίπεδο- παρουσιάστηκε στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για πρώτη φορά, γεγονός που αποδεικνύει ότι η ανθεκτικότητα στα φάρμακα δεν προκαλείται μόνο από τη λάθος θεραπεία για τη φυματίωση, αλλά μεταδίδεται και από μόνη της.
• Στη Νότιο Αφρική, όπου σημειώνεται ένα από τα υψηλότερα ποσοστά φυματίωσης παγκοσμίως, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν εντοπίσει αύξηση 211% στη διάγνωση φυματίωσης κάθε μήνα στο πρόγραμμά τους στην περιοχή KwaZulu Natal, αφότου άρχισε η χρήση ενός τεστ ταχείας διάγνωσης. Από τους ασθενείς στους οποίους διαγνώστηκε φυματίωση το 13.2% ανέπτυξε αντίδραση στο φάρμακο rifampicin, ένα από τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα πρώτης γραμμής που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της φυματίωσης.
• Στην Ινδία, οι πωλήσεις φαρμάκων χωρίς συνταγογράφηση από γιατρό και η έλλειψη κανονισμών στη λειτουργία του ιδιωτικού τομέα υγείας συνεχίζουν να πυροδοτούν την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας στα φάρμακα. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 99.000 άνθρωποι μολύνονται με πολυανθεκτική φυματίωση, από τους οποίους μόνο το 1% λαμβάνει επαρκή θεραπεία.
• Στη Μιανμάρ, από τους 9.300 νέους ασθενείς με πολυανθεκτική φυματίωση που καταγράφονται κάθε χρόνο, έχουν συνολικά λάβει μέχρι σήμερα θεραπεία μόνο λίγο περισσότεροι από 300. Η ακύρωση ενός ολόκληρου γύρου χρηματοδότησης από το Παγκόσμιο Ταμείο για την Καταπολέμηση του AIDS, της Φυματίωσης και της Ελονοσίας, απειλεί να υπονομεύσει σοβαρά ένα πενταετές σχέδιο για την κάλυψη περισσότερων από 10.000 ανθρώπων που ζουν με πολυανθεκτική φυματίωση στη Μιανμάρ, καθώς και την ανάπτυξη σχεδίων σε πολλές άλλες χώρες.

Η παγκόσμια κρίση έχει επιδεινωθεί από μια «καταιγίδα» μακρόχρονων θεραπευτικών αγωγών (δυο περίπου χρόνων) με υπερβολικά τοξικά φάρμακα, τα περισσότερα από τα οποία αναπτύχθηκαν στα μέσα του περασμένου αιώνα και προκαλούν δυσάρεστες παρενέργειες. Τα μειωμένα κονδύλια -ειδικά οι πρόσφατες μειώσεις από το Παγκόσμιο Ταμείο- καθώς και η μικρή αγορά με λίγους παρασκευαστές φαρμάκων, έχουν διατηρήσει το κόστος κάποιων φαρμάκων σε απαγορευτικά υψηλό επίπεδο. Επιπλέον, η εκτεταμένη χρήση νέων, γρήγορων διαγνωστικών εργαλείων που δίνουν τη δυνατότητα να αυξηθεί μαζικά η έγκαιρη ανίχνευση της ανθεκτικής φυματίωσης σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν τα κατάλληλα μέσα εμποδίζεται από το υψηλό κόστος. Σε αυτές ακριβώς τις περιοχές η δυνατότητα ανίχνευσης της φυματίωσης μέσα σε λίγες ώρες -και όχι σε μέρες ή εβδομάδες- είναι ακόμα πιο αναγκαία για να μπορέσουν να σωθούν ζωές.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν τις κυβερνήσεις, τους διεθνείς δωρητές και τις φαρμακευτικές εταιρίες να καταπολεμήσουν την εξάπλωση της ανθεκτικής φυματίωσης με νέες χρηματοδοτήσεις και νέες προσπάθειες ώστε να αναπτυχθούν αποτελεσματικά και χαμηλού κόστους διαγνωστικά εργαλεία και φάρμακα. Χρειάζονται πιο σύντομες και λιγότερο τοξικές αγωγές, μαζί με παιδικά σκευάσματα -ανύπαρκτα επί του παρόντος- καθώς και τεστ ταχείας διάγνωσης. Χρειάζεται, επίσης, να εφαρμοστούν ρυθμιστικά μέτρα για την πρόληψη της περαιτέρω εξάπλωσης της νό! σου που οφείλεται σε κακοδιαχείριση των γιατρών.

«Χρειαζόμαστε νέα φάρμακα, νέες έρευνες, νέα προγράμματα, και μια νέα δέσμευση από τους διεθνείς δωρητές και τις κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση αυτής της θανατηφόρου ασθένειας», επεσήμανε ο Δρ Καρουνακάρα. «Μόνο τότε, θα μπορούν περισσότεροι άνθρωποι να κάνουν έλεγχο, να λαμβάνουν περίθαλψη και να θεραπεύονται. Δεν μπορούμε πλέον να καθόμαστε ήσυχοι και να αγνοούμε την απειλή της πολυανθεκτικής φυματίωσης. Πρέπει να δράσουμε άμεσα», κατέληξε.