Γονιδιακή θεραπεία δημιουργεί ελπίδες ίασης του AIDS

Σε μια τολμηρή προσπάθεια απόλυτης αναθεώρησης της θεραπείας του AIDS, Αμερικανοί επιστήμονες χρησιμοποίησαν γενετική τροποποίηση σε έξι ασθενείς, ώστε να δημιουργηθούν κύτταρα αίματος ανθεκτικά στον ιό HIV, που προκαλεί το AIDS.

Αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αποδειχθεί η αξία της θεραπείας, οι ερευνητές θέλουν να αποδείξουν ότι η θεραπεία είναι εφικτή και ασφαλής.

Το σκεπτικό τους βασίστηκε στην «εκπληκτική» περίπτωση ενός πάσχοντα από AIDS που θεραπεύθηκε μετά από τη λήψη κυττάρων αίματος από δότη με φυσική ανοσία στον ιό HIV, σχεδόν τέσσερα χρόνια πριν στο Βερολίνο.

Οι επιστήμονες αναζητούν έναν πιο πρακτικό τρόπο επίτευξης παρόμοιας ανοσίας με την χρήση των αιματοκυττάρων του ιδίου του ασθενή.

Τα αποτελέσματα της αμερικανικής μελέτης ανακοινώθηκαν την Δευτέρα σε συνέδριο ειδικών στη Βοστόνη.

«Για πρώτη φορά αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ότι μπορεί κάποτε να πετύχουμε πλήρη ίαση», εξηγεί ο Δρ Τζον Ζάια, επικεφαλής κυβερνητικού πάνελ που επιβλέπει τα πειράματα γονιδιακής θεραπείας.

Ακόμη κι αν η νέα προσέγγιση δεν σημάνει την πλήρη απαλλαγή του οργανισμού από τον ιό, μπορεί να αποκατασταθεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή σε σημείο που να μπορεί να ελεγχθεί ο ιός και να μην είναι αναγκαία τα φάρμακα κατά του AIDS, κάτι που επιστημονικά ονομάζεται «λειτουργική ίαση».

Ο Καρλ Ντιεφενμπαχ υπεύθυνος για το AIDS του Εθνικού Ινστιτούτου για τις Αλλεργίες και τις Μολυσματικές Ασθένειες συμφωνεί. «Ελπίζουμε ότι η νέα μέθοδος επαρκεί για να δώσουμε στον οργανισμό το επίπεδο ανοσολογικής αναπαλαίωσης, που καταγράφηκε και στον ασθενή στην Γερμανία».

Πάντως είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να διαγράψουν οριστικά ένα ανθρώπινο γονίδιο και να εγχύσουν τα τροποποιημένα κύτταρα πάλι στον ασθενή. Αλλες προσπάθειες γονιδιακής θεραπείας με στόχο την εισαγωγή ενός γονιδίου ή απώθησης της δραστηριότητας κάποιου άλλου, δεν είχαν αποτέλεσμα έναντι του HIV.

Ο ιός μπορεί να καταστρέψει το ανοσοποιητικό σύστημα χρόνια πριν την εκδήλωση των συμπτωμάτων και την νόσηση από AIDS. Ο HIV στοχεύει τα T-κύτταρα και εισβάλλει σ’ αυτά συνήθως μέσω του πρωτεϊνικού υποδοχέα CCR5.

Ορισμένα άτομα (περίπου 1% των καυκάσιας φυλετικής καταγωγής) δεν έχουν αντίγραφα του γονιδίου του CCR5 και έχουν φυσική ανθεκτικότητα στον HIV. Ένα τέτοιο άτομο δώρισε αιματικά βλαστοκύτταρα το 2007 σε έναν Αμερικανό που ζούσε στο Βερολίνο και έπασχε από λευχαιμία και HIV.

Η κυτταρική μεταμόσχευση φάνηκε να θεράπευσε και τα δύο προβλήματα, αλλά η ανεύρεση τέτοιων δωρητών για κάθε ασθενή είναι αδύνατη, και οι μεταμοσχεύσεις ενέχουν ιατρικούς κινδύνους.

Έτσι λοιπόν οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν τα κύτταρα του ιδίου του ασθενή θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την απάλειψη του γονιδίου CCR5 και την δημιουργία αντίστασης στον HIV.

Η εταιρεία βιοτεχνολογίας Sangamo (SANG-uh-moh) BioSciences Inc., με έδρα την Καλιφόρνια, δημιούργησε μια θεραπεία που μπορεί να τεμαχίσει το DNA σε συγκεκριμένα σημεία και μονίμως να εξαφανίσει ένα γονίδιο.

Ο Δρ Τζέικομπ Λαλεζάρι, διευθυντής της Quest Clinical Research στο Σαν Φρανσίσκο, ηγήθηκε της πρώτης δοκιμής μαζί με την εταιρεία βιοτεχνολογίας και συνεργάτες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο και το Λος Αντζελες.

Προειδοποίησε ότι θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι τα αποτελέσματα μέχρι τώρα οδηγούν σε πιθανή ίαση.

Στην μελέτη, έξι άνδρες με HIV υποβλήθηκαν σε διύλιση αίματος για την αφαίρεση μικρού ποσοστού των Τ-κυττάρων. Το συστατικό με το ψαλιδισμένο γονίδιο προστέθηκε εργαστηριακά και το ένα τέταρτο των κυττάρων τροποποιήθηκε επιτυχώς. Τα κύτταρα αναμείχθηκαν με αυξητικούς παράγοντες ώστε να πολλαπλασιαστούν και στην συνέχεια εισήχθησαν και πάλι στους ασθενείς.

Τρεις άνδρες πήραν περίπου 2,5 δισεκατομμύρια τροποποιημένα κύτταρα και τρεις άλλοι περίπου 5 δις.

Τρεις μήνες αργότερα, πέντε άνδρες είχαν τριπλάσιο αριθμό των τροποποιημένων κυττάρων που ανέμεναν οι ερευνητές. Το 6% του συνόλου των Τ-κυττάρων τους ήταν των νέων με ανοσία στον HIV.

Ο έκτος άνδρας είχε τροποποιημένα κύτταρα, αλλά ελάχιστα των αναμενόμενων. Και στους έξι ασθενείς, τα αντι-HIV κύτταρα ευημερούσαν σχεδόν έναν χρόνο μετά την έγχυση, ακόμα και σε ιστούς που μπορεί να κρυφτεί ο ιός, όταν δεν είναι ανιχνεύσιμος στο αίμα.

«Τα κύτταρα εμφυτεύονται βαθιά. Η μόνη παρενέργεια ήταν συμπτώματα όμοια με τις γρίπης, διάρκειας δύο ημερών. Θα χρειαστεί φυσικά περισσότερος χρόνος να καθοριστεί η ασφάλεια, αλλά αρκετοί ειδικοί επί του AIDS αισιοδοξούν ήδη», τονίζει ο Δρ Λαλεζάρι.

Πάντως παραμένουν αναπάντητα ερωτήματα όπως:

Τα άτομα που γεννιούνται με το γονίδιο CCR5 είναι γενικά υγιή, αλλά η απαλοιφή του γονιδίου θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες;

Θα βρει ο HIV άλλον τρόπο να εισβάλλει στα κύτταρα; Συγκεκριμένοι τύποι του ιού χρησιμοποιπούν έναν δεύτερο πρωτεϊνικό υποδοχέα, αν και είναι λιγότερο συχνό αυτό και συνήθως όταν το AIDS είναι σε προχωρημένο στάδιο. Η Sangamo δοκιμάζει μια παρόμοια προσέγγιση με στόχο αυτή την πρωτεΐνη.

Για πόσο χρόνο θα διαρκέσουν τα τροποποιημένα κύτταρα; Θα χρειάζονται περισσότερα ανά κάποια χρόνια;

Θα μπορούν οι γιατροί να εισάγουν το προϊόν της Sangamo αντί να αφαιρούν κύτταρα και να τα τροποποιούν στο εργαστήριο;

Ποιο θα είναι το κόστος;

Ο εκπρόσωπος τύπου της Sangamo εξηγεί ότι είναι πρώιμο να δοθεί απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, αλλά σίγουρα θα είναι μια υψηλού κόστους θεραπεία. Πάντως σήμερα μια αντιρετροϊκή αγωγή μπορεί να κοστίσει περίπου 25.000 δολάρια ανά έτος, άρα αν πρόκειται για οριστική ίαση, το κόστος μπορεί να αξίζει πραγματικά.

health.in.gr