Δυσλεξία: Ένα πρόβλημα που δεν πρέπει να αποτελεί ταμπού

Μήπως έχετε παρατηρήσει ότι το παιδί σας, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλει, δεν καταφέρνει να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σχολείου; Δυσκολεύεται να γράψει τα γράμματα των λέξεων στη σωστή σειρά, του είναι σχεδόν αδύνατον να απομνημονεύσει ένα ποίημα και δεν μπορεί να βρει το αποτέλεσμα μιας απλής αριθμητικής πράξης;

Αν έχει πέσει στην αντίληψή σας κάτι από τα παραπάνω, αντί να μαλώνετε και να ασκείτε ανώφελες πιέσεις που πλήττουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού και την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, θα πρέπει να σκεφτείτε το ενδεχόμενο να έχει δυσλεξία ή κάποια από τις άλλες διαταραχές μάθησης.

Τι είναι η δυσλεξία

Η δυσλεξία είναι σύνθετη λέξη και προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό πρόθεμα «δυσ-«, που σημαίνει δυσκολία ή ανωμαλία, και τη «λέξη» η οποία αναφέρεται στο λόγο. Πρόκειται για έναν από τους πολλούς τύπους διαταραχών της μάθησης. Η δυσλεξία είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγραφούν καταστάσεις που αφορούν σε προβλήματα με τη γλώσσα και περιλαμβάνουν προβλήματα ανάγνωσης, προβλήματα στο γράψιμο, το συλλαβισμό και πολλές φορές και στην ομιλία. Τα δυσλεκτικά άτομα εμφανίζουν διαταραχές σε μία ή περισσότερες από τις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που είναι απαραίτητες για την επεξεργασία, την κατανόηση και τη χρήση του γραπτού ή του προφορικού λόγου και μπορεί να αφορά σε λέξεις και /ή σε αριθμούς.

Δεν αποτελεί νόσο, αλλά μια «φυσιολογική παραλλαγή» των ανατομικών χαρακτηριστικών και των οδών που συνδέουν τις περιοχές επεξεργασίας του λόγου του εγκεφάλου. Πρόκειται για μία κατάσταση που υπάρχει από τη γέννηση και συχνά παρατηρείται και σε άλλα μέλη της οικογένειας, δηλαδή σχετίζεται με την κληρονομικότητα. Τα δυσλεκτικά άτομα δεν είναι τεμπέλικα ούτε έχουν χαμηλό δείκτη ευφυΐας. Τα περισσότερα έχουν δείκτη ευφυΐας μεγαλύτερο από αυτόν του μέσου όρου και προσπαθούν πάρα πολύ να ξεπεράσουν το πρόβλημά τους.

Πού οφείλεται η δυσλεξία

Η ομάδα προβλημάτων που χαρακτηρίζουν τη δυσλεξία καθορίστηκε για πρώτη φορά τον περασμένο αιώνα. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι η δυσλεξία οφείλεται σε ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά του εγκεφάλου που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται τα ερεθίσματα και τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον. Όπως φαίνεται από εικόνες του εγκεφάλου, που λήφθηκαν μέσω ειδικής μεθόδου, όταν τα δυσλεκτικά άτομα διαβάζουν, χρησιμοποιούν διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου τους σε σύγκριση με τα άτομα χωρίς δυσλεξία.

Οι επιστήμονες βρήκαν επίσης ότι οι δυσλεκτικοί έχουν πρόβλημα αναγνώρισης των φωνημάτων, τα οποία είναι οι βασικοί ήχοι της ομιλίας (π.χ., ο ήχος «μπ» στη λέξη μπαμπάς).Έτσι, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν μικρές συνηθισμένες λέξεις ή να εκφέρουν πιο μεγάλες λέξεις.

Ορισμένα άτομα που πάσχουν από δυσλεξία μπορεί να εμφανίζουν σύνθετα προβλήματα που αφορούν ταυτόχρονα σε ποικίλες εκφάνσεις του λόγου, όπως το διάβασμα, ο συλλαβισμός και το γράψιμο, ενώ άλλα με λιγότερο σοβαρό πρόβλημα μπορεί να εμφανίζουν δυσκολίες μόνο σε έναν από τους προαναφερθέντες τομείς. Ούτως ή άλλως όμως, η δυσλεξία δεν είναι ένα πρόβλημα που δεν επιλύεται ούτε θα ξεπεραστεί από μόνο του. Τα δυσλεκτικά άτομα θα πρέπει να βρουν ειδικούς τρόπους να μαθαίνουν και να τους χρησιμοποιούν διά βίου.

Παρ΄ όλο που οι γνώσεις μας για το συγκεκριμένο ζήτημα έχουν αυξηθεί συγκριτικά με το παρελθόν, απέχουμε ακόμη πολύ από την πλήρη κατανόηση της κατάστασης και των παραγόντων που ευθύνονται για την εμφάνισή της. Το ειδικό αίτιο της δυσλεξίας δεν είναι γνωστό. Οι διαταραχές του λόγου φαίνεται ότι οφείλονται σε λεπτές ανωμαλίες της οργάνωσης των διαδοχικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των τουλάχιστον 14 περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ικανότητα της ανάγνωσης.
Οι δυσλεκτικοί ακούν, βλέπουν και αντιλαμβάνονται πολύ καλά τα ποικίλα ερεθίσματα που δέχονται, αλλά η αντίληψή τους διαφέρει από αυτή των υπόλοιπων ατόμων.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η δυσλεξία μπορεί να είναι και μετατραυματικής αιτιολογίας (ύστερα από σωματικά ή ψυχολογικά τραύματα) και ότι πιθανόν να συνυπάρχει με σύνδρομο υπερκινητικότητας και αδυναμίας προσήλωσης της προσοχής.

Κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει με ακρίβεια τον πραγματικό αριθμό των ατόμων που είναι δυσλεκτικοί. Πιθανολογείται ότι το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 2-10% του συνολικού πληθυσμού. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ο αριθμός των παιδιών σχολικής ηλικίας που εμφανίζουν δυσλεξία φτάνει στις 60.000.

Ορισμοί που βοηθούν στην κατανόηση της επιστημονικής ορολογίας

Δυσλεξία: διαταραχή του λόγου που αφορά σε δυσκολία στην αναγνώριση λέξεων προτάσεων ή παραγράφων. Επηρεάζονται τόσο ο γραπτός όσο και ο προφορικός λόγος.
Δυσγραφία: διαταραχή με υποκείμενο νευρολογικό αίτιο, στην οποία το άτομο δυσκολεύεται να γράψει εντός συγκεκριμένων ορίων ή να σχηματίσει τα γράμματα.
Αριθμασθένεια: αδυναμία κατανόησης απλών μαθηματικών πράξεων.

Πώς «βλέπει» ένα δυσλεκτικό άτομο

Το δυσλεκτικό άτομο δυσκολεύεται να διαβάσει ακόμη και απλές λέξεις. Μπορεί να κάνει αναστροφές γραμμάτων και συλλαβών ή να αφαιρεί συλλαβές από λέξεις. Όμως το πρόβλημα δεν αφορά μόνο σε αναγραμματισμούς και αναστροφή των λέξεων, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι.
Τα γράμματα στον πίνακα ή στο χαρτί μοιάζουν θολά ή δίνουν την εντύπωση ότι κινούνται πάνω στη σελίδα. Συνήθως, παρουσιάζονται προβλήματα απομνημόνευσης λίστας λέξεων ή απλών μαθηματικών πράξεων, όπως η πρόσθεση και η αφαίρεση. Ακόμη πιθανόν το άτομο να δυσκολεύεται να βρει τις σωστές λέξεις να ονοματίσει ένα αντικείμενο, ακόμη και αν γνωρίζει τι είναι και σε τι χρησιμεύει.

Πώς διαγιγνώσκεται η δυσλεξία

Τα δυσλεκτικά άτομα συνήθως έχουν βρει τρόπους να καλύπτουν πολύ καλά το πρόβλημά τους, έτσι ώστε να μη γίνεται αντιληπτό από τρίτους. Αν και τις περισσότερες φορές η διάγνωση τίθεται κατά την παιδική ηλικία, δεν είναι ασυνήθιστο να τεθεί υπόνοια του προβλήματος για πρώτη φορά όταν το παιδί έχει φτάσει στην εφηβεία ή ακόμη και αφού ενηλικιωθεί.

Δεν υπάρχει απλή διαγνωστική δοκιμασία. Κάποιες παρατηρήσεις που θα σας κάνουν να υποπτευθείτε ότι το παιδί σας είναι δυσλεκτικό είναι οι παρακάτω:
*Αδυναμία εκμάθησης του αλφαβήτου
*Αδυναμία να βάλει σε σωστή σειρά τις λέξεις μιας πρότασης, τις ημέρες της εβδομάδας ή τους μήνες του χρόνου (δυσχέρεια αντίληψης της διαδοχής στο χώρο και στο χρόνο-αλληλουχία)
*Δυσκολία στο να ξεχωρίσει το αριστερό από το δεξί ή να διαβάσει σωστά ένα χάρτη (δυσχέρεια προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο)
*Φτωχή ικανότητα ανάγνωσης κειμένου, παρά το γεγονός ότι η ευφυΐα του παιδιού είναι μέσα στα φυσιολογικά πλαίσια και πολλές φορές υπερβαίνει αυτήν του μέσου όρου
*Αδυναμία να θυμηθεί το σωστό όνομα διαφόρων πραγμάτων
*Δυσκολία απομνημόνευσης λίστας λέξεων και τηλεφωνικών αριθμών
*Αδυναμία ολοκλήρωσης εργασίας μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο
*Αδεξιότητα στις κινήσεις

Εάν κάποιος εμφανίζει κάποια από αυτές τις δυσκολίες, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι δυσλεκτικός. Αν όμως εμφανίζει περισσότερα από ένα από τα προαναφερθέντα προβλήματα, θα πρέπει να εξεταστεί από ειδικό στις διαταραχές του λόγου.
Ο ειδικός έλεγχος αφορά κυρίως σε λεπτομερή κλινική εξέταση του ατόμου και σε έλεγχο της όρασης, προκειμένου να αποκλειστούν πιθανά οργανικά ή οφθαλμολογικά προβλήματα υγείας. Στη συνέχεια, ο ειδικός λογοθεραπευτής ή ειδικευμένος σε διαταραχές λόγου ψυχολόγος υποβάλλει το παιδί ή τον έφηβο σε ειδικές δοκιμασίες αξιολόγησης του δείκτη ευφυΐας, της ικανότητας συνδυαστικής σκέψης και σε άλλες δοκιμασίες που ελέγχουν τη μνήμη, την ικανότητα επεξεργασίας των πληροφοριών και τις ικανότητες συλλαβισμού, ανάγνωσης και γραφής.

Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα

Παρ΄ όλο που αντιμετώπιση της δυσλεξίας είναι αρκετά δύσκολη, υπάρχουν τρόποι να βοηθηθούν αυτά τα άτομα .Τα δυσλεκτικά παιδιά μπορεί να παρακολουθήσουν ειδικές τάξεις στις οποίες οι προσπάθειες εστιάζουν στην εκμάθηση φωνητικών, ειδικού τρόπου εκπαίδευσης ή σε ιδιαίτερα μαθήματα με προσωπικό εκπαιδευτή.
Σε αυτές τις τάξεις παρέχεται περισσότερος χρόνος για την ολοκλήρωση ενός τεστ (η λιγότερη πίεση βοηθά) ή δίνεται η άδεια στο μαθητή να μαγνητοφωνήσει το μάθημα, έτσι ώστε να μπορέσει να το επεξεργαστεί με την ησυχία του στο σπίτι. Υπάρχει πάντα η δυνατότητα ιδιαίτερων μαθημάτων, μέσω των οποίων τα παιδιά μαθαίνουν να αναπτύσσουν ιδιαίτερες ικανότητες για να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες που ανακύπτουν λόγω της δυσλεξίας.

Η συναισθηματική υποστήριξη των δυσλεκτικών έχει πολύ μεγάλη σημασία. Συχνά, τα άτομα αυτά αναστατώνονται και νιώθουν ιδιαίτερα μειονεκτικά επειδή, όσο και να προσπαθούν, δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τους υπόλοιπους συμμαθητές τους. Συχνά νιώθουν άχρηστοι ή χαζοί, ενδέχεται να προσπαθήσουν να καλύψουν την ανεπάρκειά τους κάνοντας το γελωτοποιό της τάξης ή πολλές σκανταλιές. Ακόμη, μπορεί να επιδεικνύουν με αδιαφορία τις κακές σχολικές τους επιδόσεις ή να βάζουν συμμαθητές τους να τους κάνουν τα μαθήματα.

Η οικογένεια και οι φίλοι του δυσλεκτικού παιδιού οφείλουν να το βοηθήσουν να καταλάβει ότι δεν είναι χαζό, ότι δεν το θεωρούν τεμπέλη και ότι καταλαβαίνουν πως προσπαθεί όσο γίνεται περισσότερο. Θα πρέπει να αναγνωρίζουν και να επιβραβεύουν τις ικανότητές του σε οποιονδήποτε τομέα, όπως τα αθλήματα, ο χορός το θέατρο, και να προσπαθούν με κάθε τρόπο να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή του.

Το άτομο που πάσχει από δυσλεξία δεν θα πρέπει να νιώθει περιορισμένο όσον αφορά στην επιλογή επαγγέλματος. Οι δυσλεκτικοί μπορούν να γίνουν γιατροί, πολιτικοί, ηθοποιοί, καλλιτέχνες, καθηγητές ή οτιδήποτε άλλο επιλέξουν.

Αλήθειες για τη δυσλεξία

– Εάν τα δυσλεκτικά παιδιά αντιμετωπιστούν μέσω ειδικών μαθημάτων φωνητικής από το νηπιαγωγείο ή την πρώτη δημοτικού, ελαττώνονται σε μεγάλο βαθμό οι δυσκολίες που θα εμφανίσουν αργότερα, σε σύγκριση με τα παιδιά που ξεκινούν τα ειδικά μαθήματα μετά την τρίτη δημοτικού.
– Το 15-20% του πληθυσμού εμφανίζει κάποια διαταραχή μάθησης.
– Το 70% των παιδιών με ειδική διαταραχή μάθησης εμφανίζει προβλήματα ανάγνωσης. Η δυσλεξία αντιπροσωπεύει το συνηθέστερο αίτιο διαταραχής ανάγνωσης, γραφής και συλλαβισμού.
– Υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση για τη δυσλεξία.
– Η δυσλεξία παρατηρείται σε άρρενες και θήλεα (επικρατούν οι άρρενες με αναλογία περίπου 2,5 προς 1, γεγονός που σχετίζεται προφανώς και με το γνωστό αναπτυξιακό προβάδισμα των κοριτσιών, κυρίως στον τομέα της γλώσσας), καθώς και σε όλες τις φυλές και τις κοινωνικοοικονομικές ομάδες.

Διάσημοι δυσλεκτικοί

Πολλοί διάσημοι άνθρωποι επιτέλεσαν αξιοθαύμαστα επιτεύγματα παρά τη δυσλεξία τους ή ακόμη και εξαιτίας αυτής. Μερικά από τα πιο εμπνευσμένα δυσλεκτικά άτομα είναι ο Ουίνστον Τσόρτσιλ,ο Αλμπερτ Αϊνσταιν, ο Ουόλτ Ντίσνεϊ.

Οι γονείς και οι καθηγητές ενός δυσλεκτικού παιδιού οφείλουν να μην υποεκτιμούν τις ικανότητές του. Οι αθλητές, οι επιστήμονες και οι πολιτικοί που προαναφέρθηκαν αποτελούν απόδειξη της δυνατότητας που έχουν αυτά τα άτομα. να μεγαλουργήσουν.

Για αυτό, μη φοβάστε να παραδεχτείτε το πρόβλημα, είτε είναι δικό σας είτε του παιδιού σας. Στη δυσλεξία, όπως και σε πολλές άλλες καταστάσεις, ισχύει ο κανόνας: «όσο νωρίτερα επισημανθεί η διαταραχή, τόσο καλύτερο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα»!

health.in.gr